Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Czas katedr. Architektura jako źródło wiedzy o epoce i inspiracja artystyczna

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśnia, w jaki sposób architektura wyraża światopogląd typowy dla epoki.
rozpoznaje w tekście literackim środki artystyczne i wyjaśnisz ich funkcje.
analizuje utwory poetyckie, dla których inspiracją była architektura katedr.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Czas katedr. Architektura jako źródło wiedzy o epoce i inspiracja artystyczna”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Audiobook” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się na 4 grupy i zapowiada, że za chwilę wspólnie obejrzą film Tomka Bagińskiego Katedra. Prosi, by każda z grup zwróciła szczególną uwagę na inny aspekt filmu: gr. 1 - światło, gr. 2 - muzyka, gr. 3 - montaż, gr. 4 - kreacja postaci, gr. 5 - elementy architektoniczne charakterystyczne dla katedr. Wszystkie grupy powinny zastanowić się nad przesłaniem filmu.
Po prelekcji nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat filmu, wszystkie grupy prezentują swoje spostrzeżenia i dyskutuja o wymowie filmu. Prowadzący przypomina, że jest on inspirowany opowiadaniem Jacka Dukaja pod tym samym tytułem, i poświęca chwilę na przypomnienie tego utworu. Następnie informuje uczniów, że podczas lekcji będą analizowali funkcjonowanie toposu katedry w literaturze.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel poleca, by uczestnicy zajęć, opierając się na swojej wiedzy oraz korzystając z informacji w bloku tekstowym, przypomnieli cechy stylów romańskiego i gotyckiego. Na tablicy powstaje mapa myśli z dwoma centralnymi punktami: styl romański i styl gotycki. Uczniowie uzupełniają ją stopniowo.
Później nauczyciel pyta: jak można interpretować przesłanie zamknięte w architekturze katedr? Uczniowie wypowiadają się swobodnie.
Nauczyciel odtwarza nagranie z sekcji „Audiobook”. Poleca, by uczniowie, nadal pracując w grupach, wykonali polecenia 1 i 2 z tej sekcji.
W ostatniej części tej fazy lekcji każda z grup wykonuje jedno ćwiczenie z sekcji „Sprawdź się”: gr. 1 - ćw. 3, gr. 2 - ćw. 4, gr. 3 - ćw. 5, gr. 4 - ćw. 6, gr. 5 - ćw. 7. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują propozycje odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej nauczyciel stawia pytanie: dlaczego katedry gotyckie od tak dawna inspirują poetów? uczniowie wypowiadają się swobodnie.
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Wykonaj ćw. 1 lub ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.
Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Tomek Bagiński, Katedra, film animowany z 2002 r., dostępny w internecie.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się