Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Wnuk romantyków – romantyczne inspiracje w twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpozna wartości uniwersalne obecne zarówno w dziełach romantyków, jak i w poezji związanej z okresem II wojny światowej,

• zbada nawiązania do romantyzmu w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

• przeanalizuje poglądy historiozoficzne Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem literackim.

Formy zajęć

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego,

• analizowanie utworów,

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

• nagrania poezji śpiewanej;

• kadry z filmu.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Uczniowie zapoznają się z życiorysem i legendą jednego z Kolumbów – Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

2. Słuchają wybranego utworu z tekstem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, np. w wykonaniu Ewy Demarczyk.

3. Rozmawiają o tragizmie pokolenia Kolumbów, których życie zmusiło do rezygnacji z marzeń i złożenia ofiary z samych siebie.

4. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie na podstawie e‑materiałów analizują wpływ domu z tradycjami (syn legionisty‑piłsudczyka oraz wnuk powstańca styczniowego) na ukształtowanie światopoglądu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

2. Zapoznają się z umieszczoną w e‑materiałach harmonią interaktywną i na jej podstawie opisują wpływ tradycji romantycznej na światopogląd poetycki Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Wyliczają poszczególne zagadnienia i krótko je omawiają. Są to:

• rola artysty,

• rola wyobraźni,

• apokalipsa spełniona,

• motywy fantastyczne,

• refleksja historiozoficzna,

• baśniowość skontrastowana z grozą rzeczywistości,

• motywy romantyczne w wierszach poety (walka, miłość i sens dziejów).

3. Uczniowie zapoznają się z umieszczonym w e‑materiałach medium bazowym i na podstawie mapy myśli ilustrującej romantyczne inspiracje twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego zapisują tytuły dzieł reprezentujących umieszczone na mapie hasła.

4. Wykonują ćwiczenie 3 z e‑materiałów.

5. Uczniowie we fragmencie wiersza Autobiografia Krzysztofa Kamila Baczyńskiego dostrzegają związki z Improwizacją z III cz. Dziadów Adama Mickiewicza, a następnie wskazują elementy łączące oba teksty oraz te, które je różnią.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy zdanie:

Na kanwie tradycji romantycznej Krzysztof Kamil Baczyński stworzył własny poetycki świat oddający grozę czasu, w którym żył.

Chętni uczniowie, analizując wybrane wiersze, interpretują to stwierdzenie.

2. Uczniowie zapoznają się z fragmentem wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. Autobiografia i analizują występujące w nim elementy wywołujące grozę - wykonują ćwiczenie 2 z e‑materiałów.

3. Formułują tezę historiozoficzną zawartą w wierszu Mazowsze oraz dwa argumenty, jakimi podmiot liryczny uzasadnia tę tezę. Każdy argument opatrują przykładem – cytatem z tekstu.

4. Uczniowie słuchają piosenki Czesława Mozila Baczyński i dyskutują na zasadzie burzy mózgów, czy jej wykonanie można uznać za hołd dla poety.

Zadanie domowe

Nauczyciel na podstawie e‑materiałów formułuje polecenie pracy domowej.

1. Przyjaciel Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, poeta i krytyk literacki Jerzy Zagórski nadał artykułowi wspomnieniowemu o nim tytuł Śmierć Słowackiego. Udowodnij podobieństwo obu poetów, analizując dwa ich wybrane wiersze. Poszukaj informacji na temat biografii Juliusza Słowackiego i wypisz pięć powodów, dla których można porównywać Baczyńskiego ze Słowackim.

Materiały pomocnicze

Jerzy Zagórski, Śmierć Słowackiego, [w:] Żołnierz, poeta, czasu kurz. Wspomnienia o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim, red. Z. Wasilewski, Kraków 1970.

Czesław Mozil i Mela Koteluk, Pieśń o szczęściu z albumu Baczyński (2013 r.)

Film Baczyński w reżyserii Kordiana Piwowarskiego

Wskazówki metodyczne do wykorzystania multimedium bazowego

Uczniowie każdą myśl zapisaną na mapie myśli mogą analizować w kontekście wybranych wierszy i doświadczenia pokolenia Kolumbów.