Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Polska w nowych granicach

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje skalę zniszczeń i strat poniesionych przez Polskę w wyniku II wojny światowej;

• ocenia następstwa zmian granic Polski po II wojnie światowej;

• charakteryzuje skalę i przebieg migracji po II wojnie światowej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Polska w nowych granicach”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”, a dotyczących kształtu powojennej Polski i skutków II wojny. Prezentacja może przybrać różne formy, może to być prezentacja ustna, prezentacja multimedialna, prezentacja z wykorzystaniem wytworów plastycznych ucznia. Wybór formy prezentacji nauczyciel określa przy jej zadawaniu lub pozostawia go uczniowi.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, sprawdza, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem i wykonali zadane ćwiczenie. Jeśli odpowiedzi uczniów bardzo się różnią lub ćwiczenie okazało się trudne, nauczyciel omawia je na forum. Następnie poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko dyskutują o prezentacji, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje, udziela też uczniom informacji zwrotnej. W prezentacjach powinny znaleźć się informacje dotyczące m.in.: nowego przebiegu granic, strat terytorialnych Polski, zmian demograficznych, repatriacji i migracji, zniszczeń wojennych.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 2: „Przedstaw proces kształtowania się granicy polsko‑radzieckiej”. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po emisji pierwszego filmu i ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

3. Nauczyciel odtwarza drugi z filmów, a następnie, nawiązując do polecenia 5, zadaje uczniom pytabie: Czy masowe przesiedlenia i migracje po II wojnie światowej były możliwe do uniknięcia? Uczniowie krótko dyskutują.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”, które zostały wyświetlone na tablicy. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

5. Ćwiczenie 6 wyświetlone przez nauczyciela na tablicy uczniowie wykonują indywidualnie. Analizują tekst źródłowy, konsultują swoje rozwiązania z koleżanką lub kolegą i ustalają jedną wersję odpowiedzi. Omówienie ćwiczenia na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się” oraz „Film edukacyjny”.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Ocenia też przedstawione prace uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

Czubiński A., Dzieje najnowsze Polski. Polska Ludowa (1944–1989), Poznań 1992.

Kaczmarek R., Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

Roszkowski W., Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.

Bergchauzen J., Zasiedlenie i zagospodarowanie ziem zachodnich 1945–1948, „Mówią Wieki” 4/1974.

Bojarski A., Jaka Warszawa? Odbudowa stolicy przedmiotem krytyki opozycji, „Mówią Wieki” 12/2019.

Całka M., Exodus, Wysiedlenie ludności niemieckiej z Polski po II wojnie światowej, „Mówią Wieki” 2/1993.

Eser I., Trzeba pomyśleć o tym, jak wyrzucić te 2 mln Niemców. Polityka wobec Niemców w państwie polskim w latach 1945‑1947, przeł. Rafał Żytyniec, „Mówią Wieki” 7/2019.

Motyka G., Od Wołynia do Akcji „Wisła”, „Mówią Wieki” 9/2008.

Perkowski P., Nie taki sam, ale ten sam. Odbudowa miasta, „Mówią Wieki” wydanie specjalne 3/2013, Gdańsk – miasto wielkiej historii.

Skalimowski A., Wschód‑Zachód. Odbudowa centrum Warszawy, „Mówią Wieki” 8/2010.

Wskazówki metodyczne:

Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Film edukacyjny” i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.