Autor: Tadeusz Mincer

Przedmiot: Filozofia

Temat zajęć: Gdzie leży granica między moimi przekonaniami a postępowaniem?

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Scharakteryzujesz znaczenie wolności przekonań w liberalizmie.

• Wskażesz, w jaki sposób prawa człowieka gwarantują wolność przekonań.

• Zastanowisz się, czy wolność przekonań jest nieograniczona.

• Rozpoznasz rodzaje wolności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych;

• umie stawiać pytania światopoglądowe (w tym moralne) i poszukiwać odpowiedzi na nie z wykorzystaniem wiedzy filozoficznej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• wykład;

• drama.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• wydruki z artykułami encyklopedycznymi na temat burki i nikabu – tradycyjnych strojów muzułmańskich.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel przedstawia temat oraz cele zajęć odnoszące się do kwestii wolności przekonań. Następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria ukcesu.

2. Nauczyciel stawia pytanie, które będzie przedmiotem zajęć: „Gdzie leży granica między moimi przekonaniami a postępowaniem?” Krótka dyskusja. Uczniowie podają przykłady działań należących do sfery przekonań oraz działań należących do sfery postępowań. Nauczyciel pyta, czy istnieje między nimi wyraźna granica.

3. Nauczyciel wprowadza definicję „przekonań” użytą w e‑materiale, tj. X jest przekonany, że p dokładnie wtedy, gdy X uznaje treść zdania stwierdzającego to, że p za prawdziwą lub co najmniej wysoce prawdopodobną. Upewnia się, że uczniowie poprawnie rozumieją podaną definicję i są w stanie podać przykłady przekonań.

Faza realizacyjna

1. Drama. Nauczyciel przedstawia uczniom fabułę dramy, której tematem będzie noszenie burki lub nikabu (tradycyjnego muzułmańskiego stroju) przez jedną z uczennic.

2. Przed rozpoczęciem dramy nauczyciel wyjaśnia uczniom znaczenie burki i nikabu w kulturze muzułmańskiej oraz wyjaśnia istotę sporu z prawem do noszenia tego stroju w miejscach publicznych.

3. Klasę należy podzielić na trzy równe grupy: Radę Szkoły, Samorząd Uczniowski oraz Radę Pedagogiczną. Każda z tych grup ma osobne zadanie:
   - Rada Pedagogiczna chciałaby wprowadzić zakaz noszenia burek i nikabów w szkole, argumentując to względami bezpieczeństwa.
   - Samorząd uczniowski ma za zadanie bronić prawa uczennicy do noszenia burki lub nikabu, odwołując się do zasady wolności przekonań.
   - Rada Szkoły ma za zadanie, po wysłuchaniu argumentów obydwu stron, podjąć decyzję, której konsekwencją będzie umieszczenie (lub nie) odpowiednich zapisów w Statucie Szkoły.

4. Nauczyciel wyjaśnia uczniom ich zadania i poprosi uczniów, by wczuli się w swoją rolę.

5. Grupy pracują przez ok. 10 minut. Ich zadaniem jest zebranie argumentów na obronę ich stanowiska. Rezultatem prac grup ma być krótkie, kilkuminutowe przemówienie. Grupa, której przypadła rola Rady Szkoły, w tym czasie zapoznaje się z dodatkowymi materiałami przygotowanymi przez nauczyciela na temat burki i nikabu.

6. Po zakończeniu prac grupy przedstawiają swoje przemówienia. Następnie grupa „Rada Szkoły” udaje się na kilkuminutową naradę, by ocenić poszczególne argumenty i podjąć decyzję.

7. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla uczniom schemat interaktywny z e‑materiału. Wybrany uczeń odczytuje polecenia: 
   - Poniższy schemat pokazuje różnego rodzaju prawa człowieka, które określono w „Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka”. Wymień te, które odnoszą się do wolności przekonań, niezależnie od grupy praw w której występują. Zapisz swoje wnioski w formie notatki, podając przykłady ich zastosowania w codziennym życiu: szkole, pracy, życiu rodzinnym i aktywności obywatelskiej.
   - Zastanów się nad prawnymi i moralnymi konsekwencjami  nieprzestrzegania praw człowieka. Przedstaw przykłady i swoje spostrzeżenia na schemacie.
   Nad pierwszym poleceniem uczniowie pracują w parach. Po zakończeniu pracy, omówienie wyników na forum klasy. Nad rozwiązaniem polecenia nr 2 uczniowie pracują wspólnie. Wybrani uczniowie odczytują swoje propozycje.

Faza podsumowująca

1. Pod koniec lekcji nauczyciel pyta uczniów, jak się czuli w swojej roli podczas dramy i czy łatwo im było zebrać argumenty. Wspólnie z uczniami dyskutuje nad przygotowywanymi przemówieniami oraz nad ostateczną decyzją „Rady Szkoły”.

2. Jako podsumowanie nauczyciel przywołuje koncepcję liberalizmu Johna Stuarta Milla wraz z ideą trzech rodzajów wolności: przekonań, postępowania i zrzeszania się.

3. Wspólnie z uczniami nauczyciel zastanawia się, czy kwestia noszenia burki lub nikabu należy do sfery przekonań czy postępowania oraz czy w kontekście filozofii liberalnej zasady te można ograniczyć.

Praca domowa:

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z innymi niż zaprezentowane w materiale dokumentami poświęconymi prawom człowieka i wynotować z nich zapisy mówiące o wolności przekonań.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Schemat interaktywny może być również wykorzystany do szerszego omówienia kwestii praw człowieka.