Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Pitagorejczycy – matematyczny obraz świata
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Zdefiniujesz, czym jest pitagoreizm i jak go rozpoznać.
Poznasz pierwszą matematyczną koncepcję świata i rzeczywistości.
Przeanalizujesz główne zagadnienia wczesnej matematyki.
Porównasz pitagoreizm z innymi nurtami filozofii poszukującymi arché.
Cele operacyjne. Uczeń:
pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;
zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;
identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;
rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;
wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
burza mózgów;
praca z multimedium.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
Faza wprowadzająca:
Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.
Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi go o udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył. Pytania na ściankach kostki:
- Co zainteresowało cię w tym temacie?
- Jakie zagadnienia znane nam z życia codziennego mogą się pojawić w ramach tego tematu?
- O czym, twoim zdaniem, będzie ta lekcja?
- Jakie masz pytania związane z tym tematem?
- Co już wiesz na ten temat?
- Znak zapytania (uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać).
Po udzieleniu odpowiedzi uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.
Faza realizacyjna:
Burza mózgów. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak mogłaby wyglądać filozofia, która za arché przyjmuje liczbę? Uczniowie podają propozycje odpowiedzi. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi na tablicy.Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”, a następnie odczytuje polecenie nr 1: Przeanalizuj poniższy tetraktys pitagorejski. Rozważ wszystkie relacje, jakie miał ukazywać. Zastanów się, czy towarzysząca mu argumentacja wydaje ci się logiczna. Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.
Polecenie nr 2 uczniowie wykonują wspólnie. Jeżeli jest to konieczne, nauczyciel uzupełnia odpowiedzi uczniów.Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑6.
Ćwiczenie nr 9 uczniowie wykonują indywidualnie. Omówienie odpowiedzi na forum klasy.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 „Wyciągając wnioski z treści lekcji, spróbuj samodzielnie odtworzyć czterostopniową wizję palingenetycznej wędrówki dusz (procesu reinkarnacji) wyznawanej przez pitagorejczyków.”
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Zastanów się i zapisz odpowiedź na pytanie: Dlaczego pitagorejczycy tworzyli raczej grupę przypominającą sektę niż szkołę filozoficzną?
Materiały pomocnicze:
Butryn S., O specyfice wpływu matematyki na obraz świata, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2003, z. 1/2, s. 23‑32.
Gajda J., Pitagorejczycy, Warszawa 1996.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.