Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie stopnie utlenienia może przyjmować chrom w związkach chemicznych?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

4) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla $\text{Na}$, $\text{Mg}$, $\text{Ca}$, $\text{Al}$, $\text{Zn}$, $\text{Fe}$, $\text{Cu}$), wody (dla $\text{Na}$, $\text{K}$, $\text{Mg}$, $\text{Ca}$), kwasów nieutleniających (dla $\text{Na}$, $\text{K}$, $\text{Ca}$, $\text{Mg}$, $\text{Al}$, $\text{Zn}$, $\text{Fe}$, $\text{Mn}$, $\text{Cr}$), przewiduje i opisuje słownie przebieg reakcji rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów: azotowego($\text{V}$) i siarkowego($\text{VI}$) z $\text{Al}$, $\text{Fe}$, $\text{Cu}$, $\text{Ag}$.

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki.

5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla $\text{Na}$, $\text{Mg}$, $\text{Ca}$, $\text{Al}$, $\text{Zn}$, $\text{Fe}$, $\text{Cu}$), wody (dla $\text{Na}$, $\text{K}$, $\text{Mg}$, $\text{Ca}$), kwasów nieutleniających (dla $\text{Na}$, $\text{K}$, $\text{Ca}$, $\text{Mg}$, $\text{Al}$, $\text{Zn}$, $\text{Fe}$, $\text{Mn}$, $\text{Cr}$), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego($\text{V}$) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego($\text{VI}$) (dla $\text{Al}$, $\text{Fe}$, $\text{Cu}$, $\text{Ag}$).

7) przewiduje produkty redukcji jonów manganianowych($\text{VII}$) w zależności od środowiska, a także jonów dichromianowych($\text{VI}$) w środowisku kwasowym; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje budowę jonów: chromianowego($\text{VI}$) i dichromianowego($\text{VI}$);

• wyjaśnia, od czego zależy równowaga chromian($\text{VI}$) – dichromian($\text{VI}$);

• opisuje na przykładach charakter chemiczny związków chromu, w zależności od stopnia utlenienia chromu;

• wyjaśnia, od czego zależy barwa związków chromu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Pogadanka. Przypomnienie wiadomości o pierwiastkach bloku $d$ – z wykorzystaniem układu okresowego.

• Konfiguracje elektronowe.

• Jakie właściwości mają metale?

• Co wyróżnia metale bloku $d$?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół stopni utlenienia chromu w związkach chemicznych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny, dotyczący stopni utlenienia w związkach chromu. Uczniowie układają do filmu pytania, a po jego projekcji zadają sobie nawzajem i udzielają odpowiedzi. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują wypowiedzi uczniów.

2. Uczniowie w samodzielnie pracują nad poleceniami, zawartymi w medium bazowym, po czym uczniowie w ławkach nawzajem sobie sprawdzają poprawność wykonania ćwiczeń.

3. Uczniowie redagują własną notatkę z doświadczenia zaprezentowanego w filmie – obserwacje i wnioski. Chętny uczeń odczytuje zapis na forum klasy, pozostali weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia.

4. Nauczyciel inicjuje dyskusje na temat właściwości utleniająco‑redukujących związków chromu. Przykłady związków chromu na różnych stopniach utlenienia. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co decyduje o różnej barwie związków chromu?

5. Przekładowe reakcje redoks z udziałem związku chromu – ćwiczenia w bilansowaniu równań reakcji redoks na tablicy – chętni uczniowie zapisują przykłady.

6. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 6–7–8 w e‑materiale w zakładce – „Sprawdź się”. Chętni uczniowie po kolei wykonane zadania prezentują na tablicy. Pozostali weryfikują poprawność rozwiązań.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia 1–5 w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel w ramach podsumowania zadaje pytania:

• Jakie czynniki wpływają na trwałość jonów: chromianowych($\text{VI}$) i dichromianowych($\text{VI}$) w roztworze?

• Dlaczego związki chromu mają różne barwy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co było dla mnie łatwe ...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany podczas przygotowywania się do lekcji przez uczniów, czy sprawdzianu oraz jako uzupełnienie luk kompetencyjnych dla uczniów nieobecnych na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie czynniki wpływają na trwałość chromianów($\text{VI}$) i dichromianów($\text{VI}$) w roztworze?

• Dlaczego związki chromu mają różne barwy?