Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Dwie kroniki: portrety polskich władców według Galla Anonima i mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
9) Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przeanalizuje przyczyny i cele powstania Kronik polskich;

  • dowie się, w jaki sposób średniowieczne Kroniki polskie kształtowały wzór dobrego i silnego władcy;

  • omówi podobieństwa i różnice między kronikami Galla Anonima i Wincentego Kadłubka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat historycznych postaci wielkich władców epoki średniowiecza i stawia pytanie otwarte: W jaki sposób ich dokonania odzwierciedlały się w literaturze? Nauczyciel może wskazać na znaczenie kronik oraz francuskich pieśni i poematów epickich (chansons de geste).

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat sukcesji tronu. Podkreśla, że w monarchiach dziedzicznych ustalana była w oparciu o primogeniturę (pierworództwo). Zadaje pytanie otwarte: Co jeszcze legitymizowało królewską władzę? Naprowadza uczniów na znaczenie ceremonii koronacyjnej i jej elementów – symboli dynastycznych.

  2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do wcześniejszej rozmowy. Ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o wspólne stworzenie schematu wzorca osobowego władcy – z podziałem na cechy i przywileje oraz schematu wzorca osobowego władcy z podziałem na cechy/przywileje właściwe dla 1) króla jako osoby świeckiej i 2) króla jako przywódcy duchowego.

  3. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli. Wyjaśniają w parach, w jaki sposób przedstawiają władców w Kronikach Gall Anonim i Wincenty Kadłubek, jaką ich charakterystykę tworzą.
    Uzupełniają mapę myśli o inne cytaty i wymieniają cechy, jakie zostały im przypisane.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie po zapoznaniu się z prezentacją multimedialną wykonują zamieszczone w tej sekcji polecenia i ćwiczenia. Chętne osoby prezentują odpowiedzi.

  2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie roli średniowiecznej literatury parenetycznej dla kształtowania się ideału władcy. Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.

Praca domowa:

  1. Zastanów się, czy w poszczególnych tekstach przedstawiających średniowiecznych władców czytelnik ma do czynienia z idealizacją postaci, czy manipulacją autorów. Zajmij stanowisko, formułując dwa argumenty odnoszące się do poznanych tekstów [150‑200 słów].

Materiały pomocnicze:

  • Marian Plezia, Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947.

  • Andrzej Feliks Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2006.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Prezentacja multimedialna