Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych.

Cele kształcenia – wymagania szczegółowe

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

4) uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

8) uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega badanie odczynu roztworu;

• wykazuje różnice między wskaźnikami kwasowo‑zasadowymi, porównując zakresy pH i wynikające z nich zmiany barwy;

• zapisuje równania reakcji dysocjacji i hydrolizy;

• bada odczyn wodnych roztworów niektórych kwasów, wodorotlenków i soli.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• eksperyment;

• technika zdań podsumowujących;

• burza mózgów;

• metoda JIGSAW.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Dyskusja wprowadzająca, kierowana przez nauczyciela, która ma na celu zaciekawić uczniów poruszaną tematyką.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

Faza realizacyjna:

1. Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy liczące taką samą liczbę uczniów. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik powinien zostać ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego.

2. Każdej grupie nauczyciel rozdaje arkusz papieru i mazaki, przydziela inne zagadnienie do opracowania zwracając uwagę na pojęcie odczynu, rodzaje wskaźników i ich zabarwienie w danym środowisku oraz zakres pH zmiany barwy:

• I grupa – roztwór o odczynie kwasowym;

• II grupa – roztwór o odczynie zasadowym;

• III grupa – roztwór obojętny.

3. Każda grupa zapoznaje się z materiałem w ramach swojego zagadnienia korzystając z różnych źródeł, w tym e‑materiałów, pozyskując informację do danego zagadnienia, wszyscy uczniowie w grupie dyskutują, tłumaczą sobie nawzajem niezrozumiałe kwestie, uczą się nawzajem.

4. Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.

5. Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert I grupy uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą, po czym do głosu przechodzi ekspert grupy II oraz ekspert grupy III. Uczący uczniowie przekazują wiedzę pozostałym uczniom, aż do wyczerpania materiału. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej.

6. Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

7. Uczniowie samodzielnie analizują medium bazowe, przeprowadzają eksperyment w wirtualnym laboratorium. W tabeli zapisują swoje obserwacje, a następnie formułują wnioski. Następnie uczniowie z nauczycielem dyskutują nad sformułowanymi wnioskami, nad ich poprawnością.

Faza podsumowująca:

1. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

   • Przypomniałem/łam sobie, że...

   • Co było dla mnie łatwe...

   • Czego się nauczyłem/łam...

   • Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe zadania z e‑materiału – zestaw ćwiczeń.

Materiały pomocnicze:

• tradycyjne podręczniki;

• flamastry, mazaki, arkusze papieru.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Medium w sekcji „Wirtualne laboratorium – S” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli”.