Autor: Anna Grabarczyk

Temat: „Jesień średniowiecza” w Polsce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśni, z czego wynika postrzeganie kultury „jesieni średniowiecza” jako wytworu stanu rycerskiego (szlacheckiego);

• porówna postrzeganie późnośredniowiecznej kultury i cywilizacji przez ludzi żyjących w romantyzmie i w wieku XX;

• zinterpretuje fragment tekstu Johana Huizingi Jesień średniowiecza;

• wykaże, że religia pomagała ludziom żyjącym w okresie „jesieni średniowiecza” argumentować istnienie podziałów stanowych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca;

• śniegowa kula.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, z czym kojarzy im się słowo jesień (nie tylko w kontekście pór roku). Następnie poleca przeanalizowanie mapy myśli zawartej w e‑materiale i odszukanie w różnych źródłach przykładów wpływu religii chrześcijańskiej na literaturę, sztukę i architekturę. .

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla za pomocą rzutnika mapę myśli i prosi uczniów, aby w parach spróbowali uzupełnić mapę myśli przykładami wpływu religii chrześcijańskiej na literaturę, sztukę i architekturę.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

2. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą kuli śniegowej, poszukując odpowiedzi na pytanie: Z czego wynika postrzeganie kultury „jesieni średniowiecza” jako wytworu stanu rycerskiego (szlacheckiego)?
   Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połącznie par w zespoły 4‑osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a ostatecznie postawiony problem omawiamy jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce. Nauczyciel dokonuje przeglądu przedstawianych przez uczniów rozwiązań i uzupełnia je w razie potrzeby.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 1‑6. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.
   Ostatnią partię ćwiczeń (nr 7‑8) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie w parach układają plan wystąpienia na temat: „Znaczenie religii chrześcijańskiej w kulturze »jesieni średniowiecza«”. Chętna osoba przedstawia przygotowaną pracę.

2. Nauczyciel zadaje również pytanie podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi:
   - Jakie było postrzeganie późnośredniowiecznej kultury i cywilizacji przez ludzi żyjących w romantyzmie i w wieku XX?

Praca domowa:

1. Praca domowa z e‑materiału: W tekście liczącym co najmniej 100 słów wyjaśnij, z czego wynikało długie trwanie etosu rycerskiego, mimo stopniowego osłabiania politycznej i ekonomicznej pozycji rycerstwa (szlachty).

Materiały pomocnicze:

• Andrzej Dąbrówka, Słownik pisarzy niderlandzkiego obszaru kulturowego, Warszawa 1999.

• Johan Huizinga, Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, Warszawa 1992.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.