Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: „Jesień średniowiecza” w Polsce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Teksty polecane do samokształcenia
8) Johan Huizinga, Jesień średniowiecza;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśni, z czego wynika postrzeganie kultury „jesieni średniowiecza” jako wytworu stanu rycerskiego (szlacheckiego);

  • porówna postrzeganie późnośredniowiecznej kultury i cywilizacji przez ludzi żyjących w romantyzmie i w wieku XX;

  • zinterpretuje fragment tekstu Johana Huizingi Jesień średniowiecza;

  • wykaże, że religia pomagała ludziom żyjącym w okresie „jesieni średniowiecza” argumentować istnienie podziałów stanowych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca;

  • śniegowa kula.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, z czym kojarzy im się słowo jesień (nie tylko w kontekście pór roku). Następnie poleca przeanalizowanie mapy myśli zawartej w e‑materiale i odszukanie w różnych źródłach przykładów wpływu religii chrześcijańskiej na literaturę, sztukę i architekturę. .

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla za pomocą rzutnika mapę myśli i prosi uczniów, aby w parach spróbowali uzupełnić mapę myśli przykładami wpływu religii chrześcijańskiej na literaturę, sztukę i architekturę.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

  2. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą kuli śniegowej, poszukując odpowiedzi na pytanie: Z czego wynika postrzeganie kultury „jesieni średniowiecza” jako wytworu stanu rycerskiego (szlacheckiego)?
    Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połącznie par w zespoły 4‑osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a ostatecznie postawiony problem omawiamy jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce. Nauczyciel dokonuje przeglądu przedstawianych przez uczniów rozwiązań i uzupełnia je w razie potrzeby.

  3. Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 1‑6. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.
    Ostatnią partię ćwiczeń (nr 7‑8) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie w parach układają plan wystąpienia na temat: „Znaczenie religii chrześcijańskiej w kulturze »jesieni średniowiecza«”. Chętna osoba przedstawia przygotowaną pracę.

  2. Nauczyciel zadaje również pytanie podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi:
    - Jakie było postrzeganie późnośredniowiecznej kultury i cywilizacji przez ludzi żyjących w romantyzmie i w wieku XX?

Praca domowa:

  1. Praca domowa z e‑materiału: W tekście liczącym co najmniej 100 słów wyjaśnij, z czego wynikało długie trwanie etosu rycerskiego, mimo stopniowego osłabiania politycznej i ekonomicznej pozycji rycerstwa (szlachty).

Materiały pomocnicze:

  • Andrzej Dąbrówka, Słownik pisarzy niderlandzkiego obszaru kulturowego, Warszawa 1999.

  • Johan Huizinga, Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, Warszawa 1992.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się