Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Przyczyny niepowodzeń gospodarczych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

LVII. Polska w latach 1957–1981

Uczeń:

1) charakteryzuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS; opisuje proces industrializacji i funkcjonowanie gospodarki planowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje politykę władz odnośnie do rolnictwa i przemysłu;

• wyjaśnia hasło Edwarda Gierka „Aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”;

• wyjaśnia, dlaczego niektórzy Polacy tak dobrze wspominają rządy Edwarda Gierka, a inni widzą w nich początek kryzysu gospodarczego;

• wskazuje kilka absurdów gospodarki PRL;

• wyciąga wnioski z danych statystycznych, sprawiając, by liczby zaczęły opowiadać historię.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• wywiad,

• metoda rybiego szkieletu,

• analiza tekstu źródłowego i danych statystycznych,

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Podczas poprzednich zajęć nauczyciel prosi uczniów, aby przeprowadzili krótkie wywiady z dziadkami lub innymi członkami rodziny o tym, jak wyglądała codzienność i życie w latach 70. XX w. w Polsce. Wywiady powinny odnosić się do wspomnień dotyczących tamtego okresu. Uczniowie przeprowadzają wywiady i przygotowują z nich krótkie prezentacje.

Uczniowie zapoznają się również z treścią e‑materiału. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, aby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i rozwiązać zadania.

Faza wstępna

1. Nauczyciel inicjuje lekcję, wspominając o tym, że w latach 70. bardzo popularne było powiedzenie „Chcesz cukierka? Idź do Gierka”. Inicjuje krótką dyskusję, pytając uczniów, czy domyślają się, co oznaczało to powiedzenie i do czego się odnosiło. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje i wspólnie omawiają hasło.

2. Następnie nauczyciel przedstawia cel lekcji: Dowiecie się, jakie były przyczyny problemów gospodarczych w Polsce lat 70. Ocenicie też, dlaczego Polacy wspominają rządy Edwarda Gierka pozytywnie lub bardzo krytycznie.

Faza realizacyjna

1. Chętni/wybrani uczniowie prezentują rezultaty przeprowadzonych przez siebie krótkich wywiadów. Następnie nauczyciel prosi uczniów o refleksję i odpowiedź na pytania:

• W jaki sposób pytane osoby oceniają tamtą dekadę? Czy przeważa pozytywna czy negatywna ocena?

• Czy podają przyczyny takiej oceny?

• Na co szczególnie zwracają uwagę świadkowie tamtej epoki?

• Jakie informacje były dla was szczególnie ciekawe i dlaczego?

2. Wybrany uczeń zapisuje na tablicy w punktach podsumowanie uczniowskich prezentacji.

3. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie 4 i 7. Ustalają ciąg przyczynowo‑skutkowy problemów z dostępem ludności do towarów konsumpcyjnych, natomiast analizując dane statystyczne, określają, co mogło być tego przyczyną.

4. Analiza symulacji interaktywnej. Uczniowie zapoznają się z danymi przedstawionymi na symulacji. W przypadku wątpliwości uczniów nauczyciel wyjaśnia mechanizm działania symulacji i zachęca ich do krótkiego testu. Następnie dzieli uczniów na cztery grupy i każdej z nich poleca przeprowadzenie pogłębionej analizy symulacji. Mają wybrać dwa dowolne produkty z koszyka zakupowego z lat 70. i przeanalizować ich ceny w zestawieniu z danymi o inflacji. Najlepiej, aby wybrane produkty nie powtarzały się w grupach.

5. Uczniowie omawiają między sobą wnioski z symulacji, a następnie prezentują wyniki pracy w grupach i wyciągają wspólnie wnioski. Nauczyciel pilnuje czasu prezentacji, w razie potrzeby służy pomocą.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zapowiada, że na podsumowanie uczniowie omówią przyczyny problemów gospodarczych Polski w latach 70. XX w. W tym celu będą pracować metodą rybiego szkieletu.

2. Nauczyciel rysuje na tablicy uproszczony szkielet ryby i w razie potrzeby wyjaśnia metodę. W głowie ryby umieszcza wspomniany problem do przeanalizowania, natomiast na głównych „ościach” – podstawowe czynniki, które mogły wpływać na problemy gospodarcze Polski (np. czynniki polityczne, czynniki ideologiczne, czynniki społeczne, sytuacja ekonomiczna na świecie itp.). Następnie uczniowie uzupełniają mniejsze osie, rozwijając te czynniki (np. polityka wobec rolników indywidualnych, zaciąganie zbyt wielu kredytów zagranicznych, funkcjonowanie Polski w dwóch strefach walutowych, chybione i zbyt kosztowne inwestycje w przemysł, odgórne sterowanie gospodarką, kryzys paliwowy na świecie itp.).

3. Na koniec chętni uczniowie formułują wnioski na temat najważniejszych przyczyn problemów gospodarczych Polski w omawianej dekadzie. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej oraz pracy klasy. Udziela im też informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Na podstawie przeprowadzonych przez siebie wywiadów odpowiedz na pytanie: Czy władze komunistyczne rządzące w latach 70 XX w. zrealizowały postulat Aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej? Zapisz swoje wnioski.

Materiały pomocnicze:

Andrzej Jezierski, Barbara Petz, Historia gospodarcza Polski Ludowej 1944‑1985, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.

Wojciech Morawski, Dzieje gospodarcze Polski, Difin, Warszawa 2010.

Rocznik Statystyczny 1981, Warszawa 1982.

Janusz Skodlarski, Historia gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Miś (komedia z 1980 r.), reż. Stanisław Bareja.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna i zawarte w niej dane mogą zostać wykorzystane do przygotowania przez chętnych uczniów prezentacji na temat warunków życia społeczeństwa polskiego w latach 70. XX w.