Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy oddziaływania między indywiduami mają wpływ na właściwości fizyczne substancji?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

4) opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne.

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

6) opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) oraz kształtu drobin na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne, samokontrola w uczeniu się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• porównuje oddziaływania międzycząsteczkowe;

• proponuje oddziaływania międzycząsteczkowe w danych substancjach;

• wskaże w cząsteczce grupy odpowiedzialne za oddziaływania międzycząsteczkowe;

• określi polarność cząsteczki.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja problemowa;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: dlaczego pozornie podobne związki mają różne właściwości fizyczne? Jaka jest różnica między metanem a metanolem?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia oddziaływania międzycząsteczkowe.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe, rozdaje arkusze papieru i mazaki. Uczniowie analizują treści w dostępnych źródłach wiedzy, w tym e‑materiał:

• I grupa – oddziaływania Londona;

• II grupa – oddziaływania dipol‑dipol; III grupa – wiązania wodorowe. Nauczyciel informuje uczniów, żeby w trakcie analizy treści zwrócili uwagę na budowę związków i warunki potrzebne do zaistnienia danego oddziaływania. Po zakończonej analizie chętni uczniowie lub liderzy omawiają dany rodzaj oddziaływania, z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.

2. Uczestnicy zajęć, na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału, przygotowują krótką notatkę w zeszytach na temat oddziaływań międzycząsteczkowych. Chętni lub wybrani uczniowie odczytują swoje notatki. W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia podane informacje, jednocześnie oceniając pracę uczniów na lekcji.

3. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat tego, co zdaniem uczniów może być powodem odmiennych właściwości fizycznych – wspólna analiza medium bazowego.

4. Uczniowie samodzielnie wykonując ćwiczenia w e‑materiale sprawdzają zdobytą wiedzę.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Podaje polecenia:

• Od czego zależy wartość siły oddziaływań Londona?

• Jaką rolę pełni donor wodoru, a jaką akceptor?

• Co to są siły van der Waalsa?

2. Zadaje uczniom pytania:

• Co było łatwe, a co trudne?

• Jak można wykorzystać wiedzę zdobytą na zajęciach?

Praca domowa:

Nauczyciel zleca uczniom dokończenie zadań zawartych w e‑materiale - zestaw ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium bazowe może być wykorzystane przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Od czego zależy wartość siły oddziaływań Londona?

• Jaką rolę pełni donor wodoru, a jaką akceptor?

• Co to są siły van der Waalsa?