SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Jezioro Aralskie i jezioro Czad

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek - środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

2. ocenia wpływ wielkich inwestycji hydrologicznych (np. Zapory Trzech Przełomów na Jangcy, Wysokiej Tamy na Nilu, zapory na rzece Omo zasilającej Jezioro Turkana) na środowisko geograficzne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje cechy Jeziora Aralskiego i jeziora Czad oraz ich zmiany na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat,

• omawia przebieg katastrofy ekologicznej w rejonie jeziora Czad i Jeziora Aralskiego,

• identyfikuje jej główne przyczyny w przypadku obu jezior,

• ocenia konieczność podjęcia działań w celu powstrzymania katastrofy ekologicznej.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, flipped classroom, debata, pogadanka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy, mapa świata, atlasy geograficzne

Materiały pomocnicze

Literatura dotycząca skutków budowy zapór wodnych:

Bajkiewicz‑Grabowska E., Mikulski Z., Hydrologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.

Bielecki R., Jezioro Aralskie – największa katastrofa ekologiczna minionego stulecia, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica” 2010, vol. 1, s. 6–13.

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni przeczytać tekst e‑materiału i zapoznać się z innymi źródłami informacji na temat jeziora Czad i Jeziora Aralskiego.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Nauczyciel inicjuje pogadankę na temat czynników, które doprowadziły do katastrofy ekologicznej w rejonie Jeziora Aralskiego i jeziora Czad oraz ich negatywnych skutków dla środowiska i mieszkańców regionu.

Faza realizacyjna

• Uczniowie, korzystając z atlasów geograficznych, określają położenie Jeziora Aralskiego i jeziora Czad. Alternatywnie można wykorzystać mapę ścienną.

• Nauczyciel omawia zasady pracy uczniów. Uczniowie zapoznają się z filmem edukacyjnym zaprezentowanym przez nauczyciela oraz dokonują analizy grafik interaktywnych. Zdobyta wiedza pozwoli uczniom uczestniczyć w debacie.

• Prezentacja grafik interaktywnych rozszerzających zakres treści przedstawionych w filmie i ich omówienie przez nauczyciela w interakcji z uczniami; uczniowie uzupełniają przedstawiane treści informacjami pozyskanymi przed lekcją z różnych źródeł.

• Przedstawienie przez nauczyciela zasad organizacji debaty:

  • 8–10 uczniów uczestniczy bezpośrednio w debacie, dzieląc się na zwolenników i przeciwników dyskutowanej tezy (uczniów typuje nauczyciel) – temat przewodni: „Czy można było zapobiec katastrofom ekologicznym w rejonie Jeziora Aralskiego i jeziora Czad?”.

  • dwie grupy siadają przy stołach ustawionych po obu stronach sali lekcyjnej, pozostali uczniowie zajmują miejsca w ławkach,

  • debatą kieruje nauczyciel, udzielając głosu na przemian poszczególnym stronom (zaczyna strona broniąca tezy) i podsumowując wystąpienia,

  • każda runda wypowiedzi zwolenników i przeciwników dyskutowanej tezy trwa 3‑4 minuty,

  • pozostali uczniowie głosują po każdej rundzie przesiadając się na odpowiednią stronę sali lekcyjnej (lub w inny sposób wyrażając swoją ocenę etapu debaty).

• Przeprowadzenie debaty – proponowane tematy:

  • Czy rejon Jeziora Aralskiego i jeziora Czad był skazany na katastrofę ekologiczną?

  • Czy można było uniknąć katastrofy ekologicznej w rejonie Jeziora Aralskiego i jeziora Czad?

  • Czy rolnictwo w rejonie Jeziora Aralskiego i jeziora Czad mogło się rozwijać bez szkody dla środowiska?

  • Czy w tych regionach świata usprawiedliwiony jest rozwój gospodarczy odbywający się kosztem środowiska przyrodniczego?

  • Czy należy poświęcić jeziora w imię rozwoju gospodarczego regionu?

  • Czy należy prowadzić działania mające na celu rewitalizacje/renaturyzację Jeziora Aralskiego i jeziora Czad?

  • Czy konflikty środowisko przyrodnicze – rozwój gospodarczy regionu są możliwe do rozwiązania?

• Nauczyciel czuwa nad przebiegiem debaty, zadaje pytania naprowadzające, a po każdej rundzie wypowiedzi podsumowuje jej przebieg bez wyrażania swojej opinii.

• Podsumowanie wyników debaty przez nauczyciela, ocena aktywności, wskazanie zwycięskiej grupy.

• Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej debaty, towarzyszącej jej dyskusji i treści przedstawionych w multimediach.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Wykonanie poleceń do multimediów zawartych w e‑materiale.

• Praca pisemna (alternatywnie prezentacja multimedialna): czego uczy nas przykład katastrofy ekologicznej Jeziora Aralskiego i jeziora Czad?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Multimedia zamieszczone w e‑materiale mogą być wykorzystane do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Znajdą także zastosowanie podczas lekcji dotyczących zagrożenia środowiska przez różne formy działalności gospodarczej, rozwoju zrównoważonego oraz przy powtórzeniu materiału z bloku tematycznego „Człowiek a środowisko geograficzne”. Być może zainspirują także ucznia do własnych przemyśleń dotyczących odpowiedzialności człowieka za stan środowiska oraz skutków nieracjonalnej gospodarki.