Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Obraz rodziny w poezji Tadeusza Różewicza
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
określa, na czym polega różnica relacji podmiotu lirycznego z rodzicami w wierszach Ale kto zobaczy… oraz Ojciec.
wyjaśnia, w jaki sposób zostaje ukazana cielesność i psychika bohaterów lirycznych wierszy Różewicza.
wskazuje funkcje środków stylistycznych w utworach Ale kto zobaczy… i Ojciec.
wyjaśnia, w jakim celu Różewicz zamieścił wiersze Ale kto zobaczy… i Ojciec w różnych tomach poetyckich.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
praca z tekstem.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do lekcji. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z filmem edukacyjnym w e‑materiale Obraz rodziny w poezji Tadeusza Różewicza. Uczniowie powinni także przeczytać wiersze Ale kto zobaczy… i Ojciec, które znajdują się w sekcji „Sprawdź się”.
Faza wprowadzająca:
Lekcja rozpoczyna się od odczytania przez nauczyciela lub wybranych uczniów obu wierszy Różewicza zamieszczonych w e‑materiale. Nauczyciel pyta uczniów o ich pierwsze wrażenia po zapoznaniu się z utworami poetyckimi. Prosi, by zwrócili uwagę na oszczędną formę językową wierszy i zastanowili się nad jej wpływem na odbiór tekstów. Uczniowie wypowiadają się swobodnie.
Później nauczyciel zadaje pytanie: dlaczego i w jaki sposób Różewicz opisuje w wierszach relacje rodzinne? Czy ważne jest, że mogą to być wiersze autobiograficzne? Na tym etapie lekcji uczniowie odpowiadają intuicyjnie, pytania wrócą w podsumowaniu zajęć.Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą pracowali w dwóch grupach. Grupa pierwsza będzie analizowała wiersz Ale kto zobaczy…, grupa druga wiersz Ojciec. Podsumowaniem pracy grup będzie analiza porównawcza.
Nauczyciel poleca, by każda grupa stworzyła mapę myśli, na której znajdą się podstawowe informacje na temat analizowanego wiersza. Pomocne mogą się okazać pytania: Kto mówi? Czy podmiot liryczny się ujawnia? Kto jest bohaterem wiersza? W jakiej sytuacji został opisany bohater? Jakie cechy nosi bohater?
Następnie nauczyciel poleca, by grupy rozpoczęły pracę od wykonania poleceń towarzyszących filmowi edukacyjnemu. Uczniowie odpowiadając na pytania, mogą odtwarzać fragmenty filmu obejrzanego w domu. Później nauczyciel prosi przedstawicieli każdej z grup, by zaprezentowali swoje odpowiedzi. Uczniowie porównują je, ewentualnie uzupełniają.
W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie w grupach wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” związane z analizowanym przez grupę wierszem.
Grupa 1: 1–2, 4–6
Grupa 2: 1–6.Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele grup prezentują odpowiedzi. Grupy słuchają się nawzajem, próbują znaleźć podobieństwa i różnice omawianych wierszy.
Faza podsumowująca:
Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
W podsumowaniu zajęć nauczyciel wraca do pytań postawionych na początku: dlaczego i w jaki sposób Różewicz opisuje w wierszach relacje rodzinne? Czy ważne jest, że mogą to być wiersze autobiograficzne? Uczniowie odpowiadają tym razem w kontekście przeanalizowanych wierszy.
Praca domowa:
Praca domowa z e‑materiału.
Materiały pomocnicze:
Andrzej Skrendo, Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Kraków 2002.
Piotr Śliwiński, Różewicz: notatki do lektury, „Megaron. Kurier Czytelniczy” 1999, nr 59.
Stanisław Gębala, Oczy matki i suche oczy poety, „Twórczość” 2000, nr 4.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.