Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Maurice Merleau‑Ponty – fenomenologia percepcji

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz podstawy filozofii percepcji Maurice'a Merleau‑Ponty'ego.

• Dowiesz się, czym jest ucieleśniona inteligencja i jaki jest jej związek z poznaniem.

• Zrozumiesz, dlaczego Merleau‑Ponty starał się odsunąć od empiryzmu i idealizmu.

• Przeanalizujesz wyniki badań naukowych, których wnioski przemawiają za stanowiskiem Merleau‑Ponty'ego.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel przed lekcją prosi uczniów o wykonanie eksperymentu myślowego polegającego na obserwacji zachodzącego w nich procesu poznania, w zależności od różnych warunków towarzyszących temu procesowi, np. różnic w temperaturze otoczenia, unoszącego się zapachu, komfortu lub dyskomfortu osoby postrzegającej, warunków atmosferycznych lub oświetlenia. W tym celu uczniowie powinni wybrać maksymalnie trzy przedmioty, które będą postrzegać w różnych warunkach, lub zwrócić uwagę na konkretne sytuacje (np. odbiór drugiej osoby w zależności od warunków towarzyszących spotkaniu, przebieg procesu poznawczego w trakcie lekcji w szkole – np. wcześnie rano, w południe przed posiłkiem i późnym popołudniem). Uczniowie powinni zapisać swoje obserwacje i, jeśli to możliwe, wnioski.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformę i wyświetla na tablicy stronę tytułową e‑materiału. Przedstawia uczniom temat lekcji oraz jej cele, a następnie wspólnie z nimi określa kryteria sukcesu.

2. Rozmowa kierowana o wynikach eksperymentów myślowych podjętych przez uczniów przed lekcją. Uczniowie dzielą się swoimi obserwacjami i formułują wnioski dotyczące procesu poznawczego. Do wniosków z omawianych eksperymentów uczniowie wrócą pod koniec zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Następnie zadają swoje pytania dowolnie wybranej osobie z klasy i odpowiadają na nie. Nauczyciel może wybrać jedno z pytań do zadania domowego.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Prezentacja”. Odczytanie polecenia do multimedium: Zapoznaj się z prezentacją i na wybranym przykładzie opisz, jak ciało wpływa na myślenie. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Po zapoznaniu się z treścią e‑materiału należy ponownie podjąć rozmowę o wynikach eksperymentów uczniów. Należy w niej zwrócić uwagę na rolę ciała w procesie poznawczym i przezwyciężenie dualizmu umysł–ciało, do którego jesteśmy najczęściej przyzwyczajeni.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Rozmowa podsumowująca wykorzystująca pytania z zestawu ćwiczeń, np. Jaka jest twoja opinia na temat znaczenia ciała? Czy uważasz, że na powstanie ludzkiej wiedzy wpływa zarówno ciało jak i umysł? Czy ludzka inteligencja może być związana z cielesnością człowieka? Czy zgadzasz się, że zmysły mogą mieć wpływ na postrzeganie świata i ocenę rzeczywistości? Czy potrafisz odnieść się do własnych, innych doświadczeń?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zaprojektuj eksperyment, dzięki któremu zbadasz udział ciała w procesach poznawczych.

Materiały pomocnicze:

• Henry M., Wcielenie. Filozofia ciała, Kraków 2012.

• Nowakowski P., Czy moje ciało ucieleśnia poznanie?, w: „Avant” 3/T, 2012, s. 59‑65.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.