Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot Chemia

Temat: Otrzymywanie acetaldehydu (etanalu) i badanie jego właściwości.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

XV. Związki karbonylowe – aldehydy i ketony. Uczeń:

5) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowanie aldehydów i ketonów.

Zakres rozszerzony:

XV. Związki karbonylowe – aldehydy i ketony. Uczeń:

4) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowanie aldehydów i ketonów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia i opisuje sposoby otrzymywania etanalu;

• pisze za pomocą równań reakcji chemicznych sposoby otrzymywania etanalu.

• projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem jest zbadanie właściwości etanalu;

• projektuje i przeprowadza  doświadczenia, które pozwolą udowodnić właściwości redukujące etanalu.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mozgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• mapa myśli;

• eksperyment chemiczny;

• modelowanie;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter;

• modele kulko‑pręcikowe.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pokazuje butelkę z etanalem i prosi ucznia o odczytanie etykiety. Pyta uczniów, co oznaczają poszczególne piktogramy. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania:

• Czym jest etanal?

• Czy wiecie, że jest to substancja toksyczna dla organizmu człowieka i powstaje w organizmie człowieka po spożyciu alkoholu?

• Gdzie jest wykorzystywany etanal?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „etanal”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i rozdaje modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie konstruują model cząsteczki etanalu na podstawie wiadomości zdobytych na wcześniejszych lekcjach i podają wzór sumaryczny. Nauczyciel monitoruje prace uczniów.

2. Uczniowie pracują w tych samych grupach, otrzymują arkusze papieru A3 z hasłem: „Otrzymywanie etanalu” oraz mazaki. Zadaniem każdej z grup jest przedstawienie sposobów otrzymywania etanalu w formie mapy myśli. W tym czasie podopieczni mogą korzystać ze wszelkich dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po upływie ustalonego czasu, lider grupy prezentuje rozwiązania na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.

3. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie etanalu” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy. Prowadzący dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne oraz karty pracy. Uczniowie samodzielnie stawiają pytania badawcze i hipotezy, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje ich przebieg pracy. Liderzy prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Kolejnym zadaniem uczniów jest wykonanie doświadczenia, które pozwoli zbadać wybrane właściwości etanalu. Nauczyciel przypomina o zasadach BHP.

4. Następnym zadaniem uczniów jest wykonanie dwóch doświadczeń – próby Tollensa i Trommera z użyciem etanalu. Nauczyciel przypomina o zasadach BHP. Rozdaje kolejne karty pracy, które uczniowie rozwiązują podczas wykonywania tego zadania.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• W jakich reakcjach powstaje etanal?

• Jakie właściwości fizyczne posiada etanal?

• Jakie właściwości chemiczne posiada etanal?

• W jakich próbach wykorzystuje się właściwości redukujące etanalu?

• Na czym polegają właściwości redukujące etanalu?

• Dlaczego etanal posiada właściwości redukujące?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium może być wykorzystane przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego. Mogą je wykorzystać również uczniowie do uzupełnienia luk kompetencyjnych, którzy byli nieobecni na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• W jakich reakcjach powstaje etanal?

• Jakie właściwości fizyczne posiada etanal?

• Jakie właściwości chemiczne posiada etanal?

• W jakich próbach wykorzystuje się właściwości redukujące etanalu?

• Na czym polegają właściwości redukujące etanalu?

• Dlaczego etanal posiada właściwości redukujące?

2. Karty charakterystyk substancji.

3. Nauczyciel przygotowuje:

• mazaki;

• arkusze papieru A3 z napisem „Otrzymywanie etanalu”; glutaki;

• odczynniki chemiczne i sprzęt laboratoryjny potrzebne do doświadczeń wg instrukcji opisanej w karcie pracy;

• karty pracy ucznia: