Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Benedykt (Baruch) Spinoza – Bóg, czyli natura

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Zapoznasz się z wybranymi poglądami filozoficznymi B. Spinozy.

• Dokonasz analizy spinozjańskiej formuły Bóg, czyli natura.

• Skonfrontujesz i ocenisz stanowiska Spinozy w podstawowych kwestiach epistemologicznych i metafizycznych z innymi stanowiskami obecnymi w filozofii.

Cele operacyjne. Uczeń:

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• umie stawiać pytania światopoglądowe (w tym moralne) i poszukiwać odpowiedzi na nie z wykorzystaniem wiedzy filozoficznej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli;

• audiobook.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje, czy uczniowie zapoznali się z tekstem w zakładce „Przeczytaj”. Następnie prosi uczniów, aby zastanowili się, jaka zachodzi relacja między Bogiem a naturą. Wybrani uczniowie dzielą się swoimi przemyśleniami na forum klasy. Nauczyciel pyta się, czy uczestnicy i uczestniczki zajęć zgadzają się postawionymi propozycjami odpowiedzi i rozpoczyna krótką dyskusję wokół poruszonego tematu.

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: Bóg, czyli natura. Uczniowie podają swoje pomysły, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem jest zapisany problem. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Audiobook”. Uczniowie i uczennice odczytują polecenia:
   – Odpowiedz w dwu zdaniach na pytanie - „Co można powiedzieć o przyczynach bytu, który jest określony jako istniejący sam z siebie?”
   – Zrekonstruuj argumentację Spinozy na rzecz dwu cech substancji (bytu) wybranych spośród poniższych: na rzecz wieczności substancji, na rzecz prostoty substancji, na rzecz nieskończoności substancji, na rzecz niepodzielności substancji.
   Uczniowie i uczennice pracują w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia nr 1‑5. Następnie porównują swoje odpowiedzi z koleżanką lub kolegom z ławki.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, na podstawie wiedzy zdobytej przed lekcją oraz podczas lekcji, układają trzy zadania quizowe związane z tematem zajęć, które następnie dają do rozwiązania wybranej osobie z klasy. W ten sposób utrwalają zdobytą wiedzę i umiejętności.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia otwarte 6‑8 z sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• Winkler M., Commichau A., Sztuka prowadzenia wykładów i lekcji, Kraków 2008.

• B. Spinoza, Etyka : wyłożona sposobem geometrycznym i podzielona na pięć części, tłum. I. Halpern‑Myślicki, Kraków 2006.

• Baruch Spinoza. „Wszystko jest Bogiem”, audycja radiowa polskieradio24.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.