Scenariusz zajęć

Autor: Jakub Skuta, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak obecność fluorowca wpływa na właściwości fizyczne związku?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych;

3) konstruuje wykresy, tabele i schematy na podstawie dostępnych informacji.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• stosuje podstawowe wiadomości dotyczące właściwości halogenków alkilowych;

• wnioskuje, jakie właściwości fizyczne ma związek na podstawie jego budowy chemicznej;

• analizuje tablice chemiczne oraz wykresy;

• wskazuje różnice między właściwościami poszczególnych halogenopochodnych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• gra edukacyjna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• symulacja interaktywna;

• róża wiatrów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawki i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• cztery tablice chemiczne;

• cztery kartki papieru;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Czy zmieniając jeden atom wodoru w cząsteczce węglowodoru na atom innego pierwiastka możemy zmienić jego właściwości fizyczne”?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Jakie właściwości fizyczne mogą ulec zmianie na skutek zamiany atomu wodoru na atom fluorowca w cząsteczce węglowodoru”?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy, rozdaje arkusze papieru A4/A3, mazaki, tablice chemiczne. Uczniowie w grupach samodzielnie próbują znaleźć zależności właściwości fizycznych halogenków alkilowych i arylowych:

• grupa I – temperatura wrzenia;

• grupa II – gęstość;

• grupa III – rozpuszczalność;

• grupa IV – polarność (moment dipolowy).

  Uczniowie mogą korzystać z różnych dostępnych źródeł informacji. Należy zwrócić uwagę uczniom na wiarygodność źródeł i na wszechobecność treści błędnych i często sprzecznych w Internecie. Uczniowie zapisują swoje spostrzeżenia, wnioski oraz źródła, z jakich korzystali na arkuszach papieru. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera ich. Po wyznaczonym czasie liderzy grup/wskazani uczniowie prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów, koryguje je bądź uzupełnia, krótko podsumowuje wnioski.

2. Uczniowie dzielą się na pary. Nauczyciel rozdaje każdej parze karty do gry w chemiczną wojnę. Na każdej karcie jest wzór albo nazwa prostego halogenku alkilowego. Zasady gry:

• uczniowie dzielą karty na dwie równe części;

• odkrywając kartę, jeden z uczniów decyduje na jaką właściwość związku (temperaturę topnienia czy gęstość) będzie odbywał się pojedynek;

• wygrywa ten uczeń , który ma wyższą wartość wskazanej właściwości (np. temperaturę wrzenia) zabiera dwie karty i odkłada na bok.
  Uczniowie samodzielnie rozstrzygają na podstawie wiedzy z lekcji, która karta wygrywa. Ważne, że uczniowie nie muszą znać konkretnych wartości liczbowych, lecz znają zależności. W razie wątpliwości mogą skorzystać z tablic chemicznych lub podręcznika aby jednoznacznie rozstrzygnąć, która karta wygrywa. Wygrywa ten uczeń, który zbierze wszystkie karty przeciwnika.

3. Nauczyciel poleca samodzielna pracę z symulacją interaktywną przedstawiającą wpływ obecności fluorowca na właściwości fizyczne organicznego związku chemicznego. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”.

Faza podsumowująca:

1. Róża wiatrów (patrz materiały pomocnicze). Nauczyciel poprzez zastosowanie tego narzędzia może dokonać ewaluacji zajęć, umieszczając nazwy elementu podlegającego ocenie, np. atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji i etc. Przygotowaną „różę” nauczyciel rozdaje uczniom i prosi o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie, po wcześniej analizie.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać w ramach samokształcenia do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A4/A3, mazaki, pocięte kartki papieru technicznego (karty do gry):

2. Nauczyciel przygotowuje do ewaluacji lekcji różę wiatrów. Róża wiatrów jest jedną z graficznych metod pozwalających ocenić jednocześnie wiele elementów zajęć. W przypadku ewaluacji zajęć, na osiach w miejsce kierunku umieszcza się nazwę elementu podlegającego ocenie (atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji). Liczba osi jest dowolna i może być rozbudowywana w zależności od potrzeb. Linię osi podziel na odcinki i przypisz im odpowiednie wartości – od 1 do 10 lub skalę ocen 1‑6. Tak przygotowaną „różę” rozdaj uczestnikom i poproś o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu.