Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Plagi powojenne. Społeczne i gospodarcze następstwa I wojny światowej na ziemiach polskich

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• ocenia skalę strat materialnych i ludnościowych na ziemiach polskich poniesionych w wyniku I wojny światowej;

• opisuje, jak wyglądało życie codzienne tuż po odzyskaniu niepodległości;

• wyjaśnia, do jakich zmian społecznych przyczyniła się I wojna światowa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• rybi szkielet.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat oraz cele lekcji i omawia jej planowany przebieg. Może polecić uczniom, aby przygotowali pytania związane z tematem zajęć, na które chcą uzyskać odpowiedź (określą w ten sposób kryteria sukcesu).

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni przypomnieć o podziale ziem polskich w XVIII w., zaborach oraz wywalczeniu niepodległości w 1918 r.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu dotyczącego społecznych i gospodarczych następstw I wojny światowej na ziemiach polskich. Uwaga: każde z pytań powinno rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Uczniowie spacerują po klasie i na umówiony dźwięk znajdują kogoś do pary, następnie zadają pytania sformułowane podczas czytania tekstu i na nie odpowiadają.

2. Nauczyciel jako uzupełnienie odtwarza multimedium – film edukacyjny. Wybrana osoba czyta polecenie 2: „Opisz doświadczenia wojenne społeczeństwa polskiego związane z I wojną światową” i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia od 1 do 3 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Wskazane osoby przedstawiają odpowiedzi do poszczególnych ćwiczeń na forum klasy, nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

4. Nauczyciel wyświetla kolejne ćwiczenia 5 oraz 6, które uczniowie wykonują w czteroosobowych grupach. Analizują mapy, a także tabelę z danymi dotyczącymi polskiej ludności zamieszkującej poszczególne obszary odrodzonej Rzeczypospolitej. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie, pozostali uczniowie odnoszą się do tych odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zapowiada, że w ramach podsumowania uczniowie omówią konsekwencje I wojny światowej i problemy, przed jakimi stanęła niepodległa Polska. W tym celu będą pracować metodą rybiego szkieletu.

2. Nauczyciel rysuje na tablicy uproszczony szkielet ryby i w razie potrzeby objaśnia metodę. W głowie ryby umieszcza wspomniany problem do przeanalizowania (sytuacja społeczno‑gospodarcza odrodzonej Polski), natomiast na głównych ościach – podstawowe czynniki, które mogły wpływać na problemy Polski (np. czynniki gospodarcze, czynniki społeczne, czynniki militarne, sytuacja ekonomiczna na świecie). Następnie uczniowie uzupełniają mniejsze ości, rozwijając te czynniki (np. straty ludnościowe, spadek zaludnienia, epidemie, deindustrializacja, gospodarka rabunkowa walczących armii, trudności aprowizacyjne, głód, ujemny przyrost naturalny, bezrobocie, zrujnowane rolnictwo, dysproporcja płci).

3. Na koniec chętni uczniowie formułują wnioski na temat najważniejszych następstw I wojny światowej na ziemiach polskich. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, PWN, Warszawa 2014.

• A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.

• A. Chwalba, 1919. Pierwszy rok wolności, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.

• A. Chwalba, Wielka wojna Polaków 1914–1918, PWN, Warszawa 2018.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Film edukacyjny” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.