Sprawdź się
Przeanalizuj poniższe stwierdzenia i zaznacz, które z nich są prawdziwe.
Prawda,
Fałsz. I wojna światowa spowodowała porównywalny ubytek ludności we wszystkich trzech zaborach. Możliwe odpowiedzi:
Prawda,
Fałsz. Znaczne straty ludnościowe były wyłącznie wynikiem działań wojennych. Możliwe odpowiedzi:
Prawda,
Fałsz. Jedną z konsekwencji I wojny światowej na ziemiach polskich było załamanie produkcji na wsiach i dramatyczny wzrost osób bezrobotnych wśród rolników. Możliwe odpowiedzi:
Prawda,
Fałsz. Wynikiem I wojny światowej było to, że ludność zamieszkująca ziemie polskie była prawie jednolita pod względem narodowościowym. Możliwe odpowiedzi:
Prawda,
Fałsz. Konsekwencją I wojny światowej były zmiany w strukturze zatrudnienia. Możliwe odpowiedzi:
Prawda,
Fałsz
Zapoznaj się z dwoma tekstami satyrycznymi. Dotyczą one sytuacji podczas I wojny światowej, ale problem w nich opisany nie zniknął wraz z zakończeniem działań wojennych na frontach. Określ, do jakich następstw I wojny światowej na ziemiach polskich nawiązują. Czy twoim zdaniem był to poważny problem? Uzasadnij odpowiedź.
– Miała Pani na święta danie mięsne?
– Owszem, miałam drób.
– Indora, gęś?
– Nie, kurczaka.
– Ciekawam, ile kosztował?
– 40 fenygów.
– Co znowu, żartuje pani, gdzie?
– Za kartki w sklepie mięsnym.
– Ależ tam tylko za bonami sprzedawano jaja po tej cenie.
– Toteż ja kupiła jajko, w którym był już kurczakCytat za: Andrzej Chwalba, Wielka wojna Polaków 1914–1918, PWN, Warszawa 2018, s. 397–398.
Stało się wczoraj w obiadową godzinę
Słuchajcie ludzie ową nowinę
Przy Starym Rynku widać gromadę
Biją się ludzie o marmoladę
I tutaj każdy używa rady
By można się docisnąć i dostać marmoladyCytat za: Andrzej Chwalba, Wielka wojna Polaków 1914–1918, PWN, Warszawa 2018, s. 397–398.
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami i wykonaj polecenia.
A
Tylko ok. 14% […] potrafiło znaleźć po wojnie zatrudnienie w zdewastowanych przedsiębiorstwach.
B
[…] straty były widoczne przede wszystkim przez ugorowanie coraz większego areału ziemi, które pod koniec wojny sięgnęło powierzchni 4,5 mln ha.
C
[…] duże straty spowodowała rozwijająca się jesienią 1918 r. epidemia grypy (tzw. hiszpanka), ale i inne choroby zakaźne (ospa, dur brzuszny, czerwonka), właściwie nieodnotowywane już na początku XX wieku na ziemiach polskich poza odosobnionymi przypadkami.
D
Najbardziej dotkliwe straty poniesiono w infrastrukturze, w wyniku zarówno wywózki przez Rosjan wyposażenia zakładów w 1915 r., jak i konfiskat niemieckich.
E
Bezrobocie rejestrowane po wojnie sięgało, w połowie 1919 r., przy stałej tendencji rosnącej, ok. 350 tys. osób i zaczęło się zmniejszać dopiero po masowych powołaniach do armii polskiej na przełomie 1919 i 1920 r.
F
[Nastąpił] spadek przyrostu naturalnego, które w Królestwie Polskim w latach 1915‑1918 osiągnął współczynnik -0,5 […]. Jeszcze wyższy spadek tego współczynnika notowano w zaborze pruskim i na Górnym Śląsku, w których liczbę tę podwyższały straty na froncie Polaków walczących w armii niemieckiej.
G
W instytucjonalnym szkolnictwie wyższym […] zaczęły się kształtować nowe polskie uczelnie, które mogły stopniowo przejmować zadania edukacyjne i kształcić kadry niezbędne później w odbudowie państwa polskiego.
H
Ilość pieniędzy na rynku w 1918 r., w porównaniu z rokiem 1914 r., wzrosła ponad jedenastokrotnie, co oznaczało utratę zaufania do marki polskiej, powiązanej kursowo z walutą niemiecką.
I
Na skutek braku pracy następowała szybka pauperyzacja ludności, szczególnie w miastach, oraz radykalizacja nastrojów społecznych.
J
W dniu 10 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała władzę nad Królestwem Polskim Józefowi Piłsudskiemu po jego powrocie z więzienia.
K
Dzieci w szkołach miejskich zostały zobowiązane do zbierania pestek, liści pokrzywy, liści drzew, które były używane po wysuszeniu bądź jako dodatek do mąki, bądź bezpośrednio do przygotowywanych posiłków.
Indeks dolny Źródło fragmentów: Ryszard Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, PWN, Warszawa 2014, s. 65–67. Indeks dolny koniecŹródło fragmentów: Ryszard Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, PWN, Warszawa 2014, s. 65–67.
Dopasuj fragmenty do właściwej kategorii następstw I wojny światowej.
A , I, F, B, C, K</strong></strong></strong>, E, D, H
| Następstwa społeczne | |
|---|---|
| Następstwa gospodarcze | |
| Pasuje do obu kategorii następstw |
Przeanalizuj poniższy tekst i wstaw w odpowiednie miejsca fragmenty z poprzedniego zadania. Pamiętaj, że nie wszystkie pasują. Fragmenty B i E zostały wstawione.
C. […] duże straty spowodowała rozwijająca się jesienią 1918 r. epidemia grypy (tzw. hiszpanka), ale i inne choroby zakaźne (ospa, dur brzuszny, czerwonka), właściwie nieodnotowywane już na początku XX wieku na ziemiach polskich poza odosobnionymi przypadkami, F. [Nastąpił] spadek przyrostu naturalnego, które w Królestwie Polskim w latach 1915–1918 osiągnął współczynnik -0,5 […]. Jeszcze wyższy spadek tego współczynnika notowano w zaborze pruskim i na Górnym Śląsku, w których liczbę tę podwyższały straty na froncie Polaków walczących w armii niemieckiej., I. Na skutek braku pracy następowała szybka pauperyzacja ludności, szczególnie w miastach, oraz radykalizacja nastrojów społecznych, A. Tylko ok. 14% […] potrafiło znaleźć po wojnie zatrudnienie w zdewastowanych przedsiębiorstwach., D. Najbardziej dotkliwe straty poniesiono w infrastrukturze, w wyniku zarówno wywózki przez Rosjan wyposażenia zakładów w 1915 r., jak i konfiskat niemieckich., K. Dzieci w szkołach miejskich zostały zobowiązane do zbierania pestek, liści pokrzywy, liści drzew, które były używane po wysuszeniu bądź jako dodatek do mąki, bądź bezpośrednio do przygotowywanych posiłków.
Stan zdrowia w dużej mierze niedożywionego społeczeństwa polskiego był gorszy niż przed wybuchem wojny. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Wpływały one na ujemny bilans demograficzny. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Wywiezienie przez Rosjan dużej części wyposażenia zakładów przemysłowych z Królestwa Polskiego, a potem rabunkowa polityka niemiecka spowodowały nie tylko załamanie produkcji, ale także raptowny spadek zatrudnienia robotników. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Bezrobocie rejestrowane po wojnie sięgało, w połowie 1919 r., przy stałej tendencji rosnącej, ok. 350 tys. osób i zaczęło się zmniejszać dopiero po masowych powołaniach do armii polskiej na przełomie 1919 i 1920 r. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Zmuszało to, przed ustabilizowaniem sytuacji gospodarczej odrodzonego państwa polskiego, do poszukiwania doraźnych form pomocy charytatywnej. […] Po zakończeniu wojny dopiero w odrodzonym państwie polskim dokonano pełnego bilansu strat. […] ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... […] W 1918 r. doszło w końcu do katastrofy zaopatrzenia w towary spożywcze. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... […] Ilość pieniędzy na rynku w 1918 r., w porównaniu z rokiem 1914 r., wzrosła ponad jedenastokrotnie, co oznaczało utratę zaufania do marki polskiej, powiązanej kursowo z walutą niemiecką.
Przeanalizuj poniższe mapy i odpowiedz, z czego wynikał fakt, że największym zniszczeniom uległy obszary Polski wschodniej i południowej, a w następnej kolejności Polski centralnej. Podaj dwa argumenty.
Przeanalizuj poniższą tabelę i sformułuj trzy wnioski na podstawie danych w niej zamieszczonych.
Ludność Polski (w tysiącach) mieszkająca w granicach z 1938 r. w latach 1914–1919
obszar | 1914 r. | 1919 r. | przyrost naturalny w % | bilans migracyjny w % | zmiana liczby ludności w % |
województwa centralne | 12 563 | 10 948 | +0,6 | -13,5 | -12,9 |
województwa wschodnie | 5 377 | 3 852 | -2,8 | -25,6 | -28,4 |
województwa zachodnie | 4 152 | 3 987 | +0,2 | -4,2 | -4,0 |
województwa południowe | 8 218 | 7 495 | -3,6 | -5,2 | -8,82 |
Polska | 30 310 | 26 282 | -1,2 | -12,2 | -13,4 |
Indeks dolny Cytat za: Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795‑1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000, s. 594. Indeks dolny koniecCytat za: Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795‑1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000, s. 594.
Przełom XIX i XX w. był okresem wzmożonych działań kobiet na rzecz równouprawnienia w całej Europie. Aktywność polskich feministek wpisywała się w ten nurt. Wojna zintensyfikowała działalność kobiet. Kobiety nie tylko dbały o rodzinę i zatrudniały się w zakładach pracy, ale także uczestniczyły w działaniach na rzecz odzyskania niepodległości. Zapoznaj się z poniższymi argumentami. Czy argumenty te potwierdzają, czy odrzucają tezę o pierwszeństwie walki o niepodległość nad walką o równouprawnienie? Podaj dwa kontrargumenty.
Argument 1
Skupienie się kobiet w latach przed odzyskaniem niepodległości na staraniach o poprawę własnej pozycji pozwoliłoby im bardziej skutecznie realizować postulaty równościowe w niepodległej Polsce. Skoncentrowanie na emancypacji w każdym z zaborów mogłoby przyczynić się do ogólnego wzrostu znaczenia mniejszości polskiej w życiu publicznym, dzięki czemu państwa zaborcze w większym stopniu musiałyby się liczyć z jej głosem. Bardziej zauważalna rola kobiet oznaczałaby także szersze uwzględnienie ich pozycji w walce o niepodległość. Ruch kobiecy i myśl feministyczna, jako ponadklasowe, miały szanse na bycie elementem integrującym społeczeństwo polskie pod zaborami, co mogłoby doprowadzić do bardziej powszechnego poparcia starań niepodległościowych.
Argument 2
Kobiety, włączając się w procesy modernizacyjne państw zaborczych, umacniałyby i polepszały swoją pozycję, zbierając w ten sposób doświadczenie polityczne – oczywiście w możliwych wówczas ramach. W monarchii habsburskiej i w Niemczech obowiązywał formalny zakaz zrzeszania się kobiet w celach politycznych, który dopiero na początku XX wieku został zniesiony. Dlatego też kobiety zmuszone były sprytnie maskować swoją polityczną, feministyczną pracę, najczęściej pod pozorem zaangażowania charytatywnego lub kulturalnego. W życiu zrzeszeniowym ludzie uczą się i budują podstawy społeczeństwa obywatelskiego, którego częścią chcą być. Tym samym zaangażowanie Polek na rzecz kobiet stwarzałoby dogodniejszą szansę na wyłonienie nowych politycznych liderek, które donioślejszym głosem mówią o niepodległości i kobiet, i kraju. Pojawienie się aktywistek w przestrzeni publicznej znacząco wzbogaciłoby debaty publiczne. Poza tym mężczyźni bardziej ochoczo walczyliby o pozycję kobiet, gdyby odbierali ją jako kolejną odsłonę walki z zaborcą.
Argument 3
Współdziałanie kobiet w kwestii równouprawnienia dałoby szansę stworzenia innego modelu patriotyzmu.
Gdyby procesy włączania się kobiet w nurt walki o emancypację przed odzyskaniem niepodległości były intensywniej popierane przez polityków i społeczeństwo, ich skutkiem mogłoby być złagodzenie napięć społecznych. Doświadczenie współpracy, uznawania swoich racji i popierania można przekuć w stworzenie nowego modelu patriotyzmu. Możemy go nazwać patriotyzmem równościowym czy inkluzywnym (włączającym), czyli takim, który zakłada bezwarunkową równość ludzi: kobiet i mężczyzn, także niezależnie od ich wyznania, pochodzenia czy przynależności etnicznej. Podstawowym wyznacznikiem takiego patriotyzmu jest zgodne działanie na rzecz dobra wspólnego. Tak pojmowany patriotyzm mógłby się przysłużyć w neutralizowaniu sporów politycznych i napięć na tle narodowościowym, których nie brakowało w odrodzonej Rzeczpospolitej, oraz byłby impulsem do intensywniejszego wdrażania i respektowania praw kobiet w II RP.
Indeks dolny Fragmenty dostępne online: muzeumpilsudski.pl. Indeks dolny koniecFragmenty dostępne online: muzeumpilsudski.pl.
Przeanalizuj poniższe zdjęcia dotyczące działań związanych z I wojną światową na ziemiach polskich. Na ich podstawie ułóż pytania do quizu. Pytania powinny się odnosić do następstw I wojny światowej przedstawionych na zdjęciach. Na przykład: Jakie zwierzęta wojska zaborcze najczęściej rekwirowały z gospodarstw wiejskich? (Zdjęcie 7).
Zapoznaj się z opisami poniższych zdjęć dotyczących działań związanych z I wojną światową na ziemiach polskich. Na ich podstawie ułóż pytania do quizu. Pytania powinny się odnosić do następstw I wojny światowej przedstawionych na zdjęciach. Na przykład: Jakie zwierzęta wojska zaborcze najczęściej rekwirowały z gospodarstw wiejskich? (Zdjęcie 7).
Zdjęcie 1
Zdjęcie 2
Zdjęcie 3
Zdjęcie 4
Zdjęcie 5
Zdjęcie 6
Zdjęcie 7
Zdjęcie 8
