Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Antywojenna opowieść o wojennych losach żołnierza Szwejka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• redaguje recenzję na temat książki Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej;

• prezentuje recenzję na temat lektury;

• cytuje fragmenty tekstu będące przykładami ironii, sarkazmu, satyry;

• bierze udział w dyskusji na temat tego, czy omawiana lektura jest opowieścią antywojenną.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z recenzją filmu lub spektaklu o dzielnym wojaku Szwejku (np. https://teatralny.pl/recenzje/sladami‑szwejka,1377.html). Zadaniem uczniów jest napisanie recenzji lektury Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej.

2. Nauczyciel przypomina, że recenzja składa się z:
   – części informacyjnej,
   – części analityczno‑krytycznej,
   – części oceniającej.
   Prosi uczniów, aby przed napisaniem recenzji:
   – zgromadzili informacje o dziele,
   – ustalili, kto będzie jej adresatem,
   – określili jej cel, czy recenzja będzie miała charakter informacyjny, czy krytyczny,
   – zgromadzili słownictwo wartościujące.
   Nauczyciel prosi również o przyniesienie na lekcję książki Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel prosi chętną osobę o odczytanie recenzji przygotowanej w domu. Pozostałe prace zbiera do oceny.

2. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Następnie przywołują z lektury fragmenty jako przykłady ironii, sarkazmu oraz satyry.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Nauczyciel prezentuje i omawia nagranie z sekcji „Audiobook”. Następnie uczniowie wspólnie wykonują polecenia 1 i 2.

2. Polecenie 3 z multimedium uczniowie wykonują samodzielnie. Następnie wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Dobrze byłoby usłyszeć odpowiedzi kilku osób.

3. Nauczyciel prosi uczniów, by podzieli się na dwie grupy. Informuje, że będą uczestniczyć w dyskusji związanej z tematem lekcji „Antywojenna opowieść o wojennych losach żołnierza Szwejka”. Zadaniem uczniów jest udowodnienie, czy jest to faktycznie opowieść antywojenna. Wyjaśnia, że ten typ dyskusji określany jest jako akwarium. Pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat (jeśli uczniowie nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku naprowadzić uczniów). Nauczyciel wyjaśnia, że w tym samym czasie druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu rozmowy. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji. Po zakończeniu dyskusji uczniowie mogą (ale nie muszą) zamienić się rolami. Następnie nauczyciel prosi chętne osoby o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów grupy dyskutującej.

Faza podsumowująca:

1. Prowadzący zapowiada uczniom, że w ramach podsumowania wiadomości i umiejętności będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Uzasadnij, że utwór Przygody dzielnego wojaka Szwejka podczas wojny światowej jest zabawną, a zarazem gorzką satyrą na wojnę i wojsko.

Materiały pomocnicze:

• Helman A., Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury, Kraków 1998.

• Witold Nawrocki, W Polsce o Szwejku i szwejkizmie, „Dzieje Najnowsze” 32/3, 2000.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.