Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Antywojenna opowieść o wojennych losach żołnierza Szwejka
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji. Uczeń:
redaguje recenzję na temat książki Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej;
prezentuje recenzję na temat lektury;
cytuje fragmenty tekstu będące przykładami ironii, sarkazmu, satyry;
bierze udział w dyskusji na temat tego, czy omawiana lektura jest opowieścią antywojenną.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z recenzją filmu lub spektaklu o dzielnym wojaku Szwejku (np. https://teatralny.pl/recenzje/sladami‑szwejka,1377.html). Zadaniem uczniów jest napisanie recenzji lektury Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej.
Nauczyciel przypomina, że recenzja składa się z:
– części informacyjnej,
– części analityczno‑krytycznej,
– części oceniającej.
Prosi uczniów, aby przed napisaniem recenzji:
– zgromadzili informacje o dziele,
– ustalili, kto będzie jej adresatem,
– określili jej cel, czy recenzja będzie miała charakter informacyjny, czy krytyczny,
– zgromadzili słownictwo wartościujące.
Nauczyciel prosi również o przyniesienie na lekcję książki Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel prosi chętną osobę o odczytanie recenzji przygotowanej w domu. Pozostałe prace zbiera do oceny.
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Następnie przywołują z lektury fragmenty jako przykłady ironii, sarkazmu oraz satyry.
Faza realizacyjna:
Praca z multimedium. Nauczyciel prezentuje i omawia nagranie z sekcji „Audiobook”. Następnie uczniowie wspólnie wykonują polecenia 1 i 2.
Polecenie 3 z multimedium uczniowie wykonują samodzielnie. Następnie wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Dobrze byłoby usłyszeć odpowiedzi kilku osób.
Nauczyciel prosi uczniów, by podzieli się na dwie grupy. Informuje, że będą uczestniczyć w dyskusji związanej z tematem lekcji „Antywojenna opowieść o wojennych losach żołnierza Szwejka”. Zadaniem uczniów jest udowodnienie, czy jest to faktycznie opowieść antywojenna. Wyjaśnia, że ten typ dyskusji określany jest jako akwarium. Pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat (jeśli uczniowie nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku naprowadzić uczniów). Nauczyciel wyjaśnia, że w tym samym czasie druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu rozmowy. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji. Po zakończeniu dyskusji uczniowie mogą (ale nie muszą) zamienić się rolami. Następnie nauczyciel prosi chętne osoby o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów grupy dyskutującej.
Faza podsumowująca:
Prowadzący zapowiada uczniom, że w ramach podsumowania wiadomości i umiejętności będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.
Praca domowa:
Uzasadnij, że utwór Przygody dzielnego wojaka Szwejka podczas wojny światowej jest zabawną, a zarazem gorzką satyrą na wojnę i wojsko.
Materiały pomocnicze:
Helman A., Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury, Kraków 1998.
Witold Nawrocki, W Polsce o Szwejku i szwejkizmie, „Dzieje Najnowsze” 32/3, 2000.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.