Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Lawa. Tadeusza Konwickiego opowieść o Dziadach Adama Mickiewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Lektura obowiązkowa

19) Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

11) porównuje różnorodne propozycje odczytania tego samego utworu literackiego;

12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;

Zalecane dzieła teatralne i filmowe

9) Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśnia, na czym polega reinterpretacja Dziadów Adama Mickiewicza dokonana przez Tadeusza Konwickiego w filmie Lawa,
analizuje, w jaki sposób Konwicki odniósł się w swoim filmie do współczesnego doświadczenia wojny i totalitaryzmu,
interpretuje tytuł filmu Konwickiego w kontekście dramatu Mickiewicza.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
rozmowa kierowana.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Lawa. Tadeusza Konwickiego opowieść o Dziadach Adama Mickiewicza”. Prosi, by zapoznali się z audiobookiem zamieszczonym w lekcji oraz przypomnieli sobie problematykę Dziadów Mickiewicza, a zwłaszcza cz. III.
Chętni uczniowie przygotowują krótką prezentację na temat życia społecznego i wydarzeń historycznych w Polsce lat 80. XX w.
Nauczyciel przygotowuje fragmenty filmu Tadeusza Konwickiego Lawa (dostępny w Internecie). Ważny podczas omawiania tematu lekcji będzie fragment 1:11:11–1:25:28, Wielka Improwizacja Gustawa Holoubka z przebitkami z XX‑wiecznych wydarzeń historycznych.

Faza wprowadzająca:

Lekcja rozpoczyna się od przypomnienia problematyki Dziadów Mickiewicza, nauczyciel sprawdza, co uczniowie pamiętają, pyta o bohaterów, wydarzenia, tło historyczne itd. Jeśli trzeba, uzupełnia ich wiedzę.
Następnie pyta, czy uczniowie wiedzą, na czym polega reinterpretacja dzieła literackiego, czy potrafią wskazać jakieś przykłady. Uczniowie notują w zeszytach informacje o reinterpretacji.
Później nauczyciel prosi przygotowanych uczniów, by przedstawili swoją prezentację na temat warunków życia w Polsce lat 80. XX w.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla wykład eksperta, uczniowie słuchają go, notując najważniejsze według nich kwestie. Następnie w parach wykonują polecenie 1 towarzyszące filmowi. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów.
Prowadzący wyświetla fragment filmu Lawa Tadeusza Konwickiego (Wielką Improwizację, patrz faza: „Przed lekcją”). Pyta uczniów o ich wrażenia, a później prosi, by wykonali ćwiczenia 2 i 3 z sekcji „Film”.

Faza podsumowująca:

Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli.
W rozmowie podsumowującej nauczyciel może zadać następujące pytanie: Czy romantyczny sposób myślenia o Polsce i Polakach (martyrologiczny, mesjaniczny) wciąż obowiązuje? Jak rozumiecie tytuł filmu Konwickiego? Uczniowie wypowiadają się swobodnie, pamiętając o odniesieniach do Lawy

Praca domowa:

Obejrzyj cały film Lawa Tadeusza Konwickiego.

Materiały pomocnicze:

Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Ryszard Nycz, Wykładniki intertekstualności, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Lawa, reż. Tadeusz Konwicki, 1989.
Barbara Głębicka‑Giza, Dolina Issy, Lawa i Kronika wypadków miłosnych. O autorskiej twórczości Tadeusza Konwickiego, „Kwartalnik Filmowy” 2003/44.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Film