Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Świat nowel Bolesława Prusa

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

IV. Samokształcenie.

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje problematykę nowel Bolesława Prusa;
opisuje sposób konstrukcji świata przedstawionego w nowelach;
wskazuje cechy noweli pozytywistycznej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć.

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Świat nowel Bolesława Prusa”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.
Nauczyciel prosi także uczniów, aby odtworzyli swoją dotychczasową wiedzę na temat nowel pozytywistycznych.

Faza wprowadzająca:

Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel sprawdza wykonanie ćw. 1 z sekcji „Sprawdź się”. To wstęp do przypomnienia wiadomości na temat nowel. Następnie może zadać pytania: Kto i kiedy tworzył nowele w literaturze polskiej? Jaka była ich problematyka? Nauczyciel zapisuje temat lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele.

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Następnie w parach zadają sobie pytania sformułowane podczas czytania tekstu. Wątpliwości omawiają z nauczycielem.
Praca z multimedium. Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie: 1. z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Następnie prosi uczniów, aby – po zapoznaniu się z multimedium – podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
Uczniowie, indywidualnie, rozwiązują zawarte w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia: 2, 3, 4 i 6. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je w parach, przygotowując spójną argumentację, którą zaprezentują na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie zadań.
Jako ostatnie uczniowie wykonują ćw. 7 lub 8 (mogą wybrać). Pracują indywidualnie, następnie dwie osoby wyznaczone przez nauczyciela odczytują odpowiedzi, pozostali uczniowie, pod kierunkiem nauczyciela, oceniają ich poprawność.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zgromadzonej wiedzy, zadając pytania: Jaką tematykę poruszał Bolesław Prus w swoich nowelach? Dlaczego nowele Prusa możemy traktować jako przypowieści?

Praca domowa:

Zadanie domowe z e‑materiału.

Materiały pomocnicze

Bolesław Prus, Pisma wybrane, tom 1, Warszawa 1954.
audycja Polskiego Radia na temat książki Moniki Piątkowskiej Bolesław Prus. Śledztwo biograficzne.
M. Płachecki, Bolesława Prusa dialogi z nowelą, w: B. Prus, Nowele wybrane, posł. i przyp. M. Płachecki, Warszawa 1976.
E. Lubczyńska‑Jeziorna, Gatunki literackie w twórczości Bolesława Prusa, Wrocław 2007.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się