Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Nomenklatura i wzory hydratów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

5) pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (${\text{CaSO}}_4$, ${\text{(CaSO}}_4{\text{)}}_2{\text{·H}}_2\text{O}$ i ${\text{CaSO}}_4{\text{·2H}}_2\text{O}$); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Zakres rozszerzony

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

5) pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (${\text{CaSO}}_4$, ${\text{(CaSO}}_4{\text{)}}_2{\text{·H}}_2\text{O}$ i ${\text{CaSO}}_4{\text{·2H}}_2\text{O}$); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie: hydrat;

• wyjaśnia budowę wzoru sumarycznego hydratu;

• przedstawia nazwę systematyczną hydratu oraz poprawnie ją odczytuje;

• podaje nazwę zwyczajową hydratu;

• podaje nazwy mineralogiczne hydratów na podstawie odpowiednich ich wzorów sumarycznych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• teleturniej;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: jak można podzielić sole pod względem ich budowy? Uczniowie dyktują nauczycielowi 10 wzorów sumarycznych różnych soli oraz podają ich nazwy. Nauczyciel rysuje tabelę na tablicy i zapisuje je w odpowiednich kolumnach. Nauczyciel podsumowuje całość.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „hydraty”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Praca w parach. Nauczyciel dzieli uczniów w pary. Każda para posiada komputer z dostępem do internetu/tablety, smartfony, na którym można odtworzyć e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z informacjami zawartymi w e‑materiale. Następnie analizują materiał zawarty w multimedium bazowym – animacje. Po zapoznaniu z tymi informacjami rozwiązują polecenia do multimedium bazowego. Po upływie wyznaczonego czasu przez nauczyciela, uczniowie podają odpowiedzi do poleceń. Nauczyciel uzupełnia luki, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

2. Teleturniej. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Na stoliku znajdują się cztery kartki z poleceniami do rozwiązania. Na jednej kartce znajdują się wzory sumaryczne hydratów i należy zapisać nazwy systematyczne, na drugiej kartce nazwy zwyczajowe – trzeba podać nazwy systematyczne i wzory sumaryczne hydratów. Na trzeciej kartce znajdują się nazwy systematyczne oraz zwyczajowe i należy do nich ułożyć wzory sumaryczne. Na czwartej kartce znajduje się opis hydratu, który jest minerałem. Na podstawie informacji należy zapisać wzór sumaryczny tego hydratu oraz nazwę mineralogiczną. Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji.

3. Prezentacja wyników. Przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty swojej pracy i wspólnie zapisują odpowiedzi do zadanych pytań. Nauczyciel uzupełnia oraz wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel podsumowuje informacje przedstawione przez uczniów. Następnie sprawdza ich wiedzę zadając pytania:

• Co to jest hydrat?

• Jak tworzy się nazwy systematyczne hydratów?

• Jak tworzy się nazwy zwyczajowe hydratów?

• Jaki przedrostek stosuje się, gdy hydrat zawiera 8, 10, 15 cząsteczek wody?

• Jakie znacie nazwy mineralogiczne hydratów? 2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

• Zaskoczyło mnie...

• Przypomniałem/łam sobie, że...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

2. Nauczyciel  dzieli uczniów w trzyosobowe grupy. Każda grupa ma przygotować informacje na temat wybranego hydratu będącego minerałem, np. chalkantytu: budowa, występowanie (mapa świata i Polski).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja/modele 3D może być wykorzystana przez uczniów nieobecnych na lekcji jako uzupełnienie wiadomości oraz podczas przygotowania się do zajęć czy do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest hydrat?

• Jak tworzy się nazwy systematyczne hydratów?

• Jak tworzy się nazwy zwyczajowe hydratów?

• Jaki przedrostek stosuje się, gdy hydrat zawiera 8, 10, 15 cząsteczek wody?

• Jakie znacie nazwy mineralogiczne hydratów?

2. Kartki z pytaniami do teleturnieju:

• I kartka – wzory sumaryczne hydratów;

• II kartka – nazwy zwyczajowe hydratów;

• III kartka – nazwy systematyczne oraz zwyczajowe hydratów;

• IV kartka – opis hydratu, który jest minerałem.