SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Tworzenie map z wykorzystaniem metody kartogramu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych.

Uczeń:

3) stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia, jakie elementy wpływają na czytelność kartogramu,

• wylicza kolejne kroki konstruowania kartogramu,

• korzystając z danych statystycznych, projektuje prosty kartogram dotyczący zdawalności egzaminów maturalnych w 2018 roku.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna

Metody nauczania: dyskusja, mapa mentalna (technika mapy skojarzeń), metody operatywne (praca z animacją 3D, mapą, tekstem i danymi statystycznymi), ćwiczenia techniczne (wykonanie kartogramu)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca na forum klasy

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny, konturowe mapy administracyjne Polski (dla każdego ucznia), linijka, ołówek, ewentualnie kredki (dla każdego ucznia do wykonania kartodiagramu – należy na wcześniejszej lekcji poinformować uczniów, że będą potrzebne)

Materiały pomocnicze

W. Grygorenko, Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych, PPWK, Warszawa 1970.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – prosi o zapisanie na środku tablicy lub kartki papieru terminu KARTOGRAM, otoczenie go okręgiem, poprowadzenie od okręgu kilku promieni; następnie wpisanie przy promieniach skojarzeń z tym terminem.

• Przedstawienie, analiza i grupowanie skojarzeń, przypomnienie/wprowadzenie definicji kartogramu.

• Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi o wyszukanie w atlasie kartogramów.

• Nauczyciel pyta, czy są one czytelne dla uczniów – co wpływa na ich czytelność? Pogadanka.

• Nauczyciel prosi uczniów o indywidualne zapoznanie się z fragmentem tekstu w e‑materiale Kartogram – zasady konstrukcji i Zmiana szczegółowości pól odniesienia.

• Dyskusja – jak skonstruować kartogram oraz jak zmiana szczegółowości pól odniesienia wpływa na odczytywanie informacji. Wyciąganie wniosków. W dyskusji ważnym elementem powinno być zauważenie klas wartości, skal graficznych – jeżeli uczniowie o tym nie wspomną, naprowadza nauczyciel.

• Uczniowie dobierają się w pary i razem zapoznają się z fragmentem e‑materiału Klasy wartości i skala graficzna, dyskutują o tym, jak tworzyć klasy wartości, w jaki sposób przypisać im skale graficzne.

• Następnie w parach wykonują polecenie Uzasadnij, dlaczego stosowanie zbyt wielu klas przedziałów nie poprawia czytelności mapy?

• Dyskusja o omawianych poleceniach (na forum klasy).

• Nauczyciel prosi uczniów, aby (nadal w parach) zapoznali się z animacją zawartą w e‑materiale. Prosi o uważne prześledzenie, w jaki sposób tworzony jest kartogram. Jeżeli po analizie animacji uczniowie mają pytania lub czegoś nie rozumieją, możliwa dyskusja, ewentualne wyjaśnienia nauczyciela.

• Nauczyciel przedstawia uczniom dane statystyczne, dotyczące zdawalności egzaminów maturalnych w 2018 roku (polecenie 3 do animacji w e‑materiale) i prosi o wykonanie przez uczniów kartogramu.

• Każdy uczeń otrzymuje konturową mapę administracyjną Polski, następnie indywidualnie tworzy klasy wartości, przyjmuje skalę graficzną i tworzy kartogram.

• Prezentacja kartogramów, ocena pracy uczniów (m.in. doboru klas wartości, skali graficznej, czytelności, estetyki).

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami. Ocenia pracę uczniów, biorąc pod uwagę ich możliwości i zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było dla nich łatwe, trudne, gdzie będą mogli wykorzystać zdobyte informacje.

Praca domowa

• Stwórz kartogram, przedstawiający gęstość zaludnienia w Twoim województwie z podziałem na powiaty. Odszukaj gęstość zaludnienia dla poszczególnych powiatów w województwie (strony Urzędu Wojewódzkiego lub strony GUS), podziel na klasy wartości, ustal skalę graficzną i narysuj kartogram.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animacja 3D może zostać wykorzystana na lekcji dotyczącej graficznych i kartograficznych metod przedstawiania informacji geograficznej (zakres podstawowy: I. 2).

Animacja 3D może być wykorzystana na lekcjach powtórzeniowych z działu I (zakres podstawowy i rozszerzony) oraz do samodzielnego pogłębiania wiedzy przez ucznia.