Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: „Wielka Karta Osiągnięć Narodu”? Konstytucja PRL z 1952 r.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.

Uczeń:

1. przedstawia proces sowietyzacji kraju na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo‑społecznej i kulturowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia zarzuty Polaków wobec projektu konstytucji stalinowskiej;

• omawia uprawnienia najwyższych organów w państwie w świetle Konstytucji lipcowej;

• przedstawia argumenty świadczące o niedemokratycznym charakterze Konstytucji lipcowej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• konektywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce.

2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz multimedium (schemacie).

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat i cele lekcji i przybliża je uczniom.

2. Uczniowie zgłaszają pytania dotyczące tematu zajęć, określają w ten sposób wiążące dla nich kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Rekapitulacja wtórna. Wybrani uczniowie (lub ochotnicy) wymieniają kolejne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce: od powstania PPR do wyborów sejmowych z 1947 r., a następnie czynniki, które umożliwiły komunistom przejęcie władzy. Powinni uwzględnić wśród nich zarówno sytuację międzynarodową i militarną (pod koniec II wojny światowej), jak i wewnętrzną.

2. Nauczyciel przedstawia okoliczności uchwalenia małej konstytucji oraz konstytucji stalinowskiej. Zwraca uwagę na niedemokratyczny charakter ustawy zasadniczej: poprawki Stalina, brak trójpodziału władz oraz ograniczone prawa obywatelskie.

3. Uczniowie dzielą się na czteroosobowe grupy i pracują w nich nad ćwiczeniem 5 z sekcji „Sprawdź się”. Przedstawiciele losowo wybranych grup prezentują odpowiedzi, nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

4. Praca z multimedium („Schemat”). Uczniowie w grupach zapoznają się z treścią schematu i opracowują odpowiedź do polecenia 2: „Na podstawie schematu rozstrzygnij, czy Konstytucja lipcowa gwarantowała decydującą rolę w rządzeniu państwem Sejmowi. Uzasadnij odpowiedź”. Przedstawiciele losowo wybranych grup prezentują odpowiedzi. W podobny sposób uczniowie opracowują odpowiedź do polecenia 3: wskazują inne, nieuwzględnione w ustawie zasadniczej, instytucje, które miały największy wpływ na życie polityczne w PRL.

5. Wybrany wcześniej uczeń przedstawia w formie krótkiej prezentacji historię funkcjonowania Konstytucji lipcowej w okresie PRL oraz początkach III RP. Prelegent powinien uwzględnić List 59.

6. Uczniowie w grupach wykonują ćwiczenie 7, dotyczące Listu 59, następnie prezentują ułożone hasła, a wybrana osoba zapisuje ich propozycje na tablicy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie oceniają, czy Konstytucja lipcowa zasłużyła na miano, które nadała jej komunistyczna propaganda – „Wielkiej Karty Osiągnięć Narodu”.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 2, 4 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

W. Kot, PRL. Polskie dekady. Kronika naszych czasów 1950–1990, Poznań 2001.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2019.

R. Skobelski, Przebieg ogólnonarodowej dyskusji nad projektem konstytucji PRL w 1952 r. na ziemiach zachodnich i północnych Polski, w: „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, t. 3 (2001).

Wskazówki metodyczne:

Schemat może zostać wykorzystany w lekcjach dotyczących ustroju PRL oraz przemian ustrojowych w 1989 roku.