Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Temat: Jak zbudowane są cząsteczki alkinów?
Autor: Wioleta Kopek‑Putała
Przedmiot: chemia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym (podstawowym/rozszerzonym)
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XIII. Węglowodory Uczeń:
1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.
Zakres rozszerzony
XIII. Węglowodory Uczeń:
1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia nazwy węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;
konstruuje wzory wybranych przedstawicieli węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;
charakteryzuje budowę węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;
porównuje budowę wybranych węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów.
Strategie nauczania:
problemowo‑operacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
analiza materiału źródłowego;
modelowanie;
cwiczenia uczniowskie;
film samouczek;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny;
program typu ChemSketch;
modele kulkowo‑pręcikowe.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: jakie rodziny tworzą grupę związków o nazwie węglowodory oraz prosi o określenie, do jakiej grupy związków chemicznych zaliczymy etyn.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Jakiego weglowodoru używa się do narkozy ogólnej?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek, przedstawiający modele wiązań, kształty cząsteczek, wzory. Po jego obejrzeniu wszyscy razem zastanawiają się nad poleceniami zawartymi w medium – chętni uczniowie udzielają wypowiedzi. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną odpowiedzi.
Prowadzący dzieli uczniów na grupy, ale przydziela oddzielnie grupom dwa różne zadania (każda grupa jedno zadanie). Grupa pierwsza pracuje z modelami kulkowo‑pręcikowymi, z których buduje alkiny, a druga grupa pracuje z programem chemSketch i w nim modeluje wskazane struktury. Zadaniem uczniów jest poznanie budowy alkinów i konstruowanie wskazanych przez nauczyciela alkinów. Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie grupy zamieniają się miejscami.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela: Jak zbudowane są alkiny i jakie są zasady tworzenia nazw? Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów? Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkinów? Ile grup -CHIndeks dolny 22- posiada oktyn?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film samouczek można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej. Mogą wykorzystać również uczniowie do uzupełnienia luk kompetencyjnych, którzy byli nieobecni na lekcji.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jak zbudowane są alkiny i jakie są zasady tworzenia nazw?
Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów?
Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkinów?
Ile grup -CHIndeks dolny 22- posiada oktyn?