Scenariusz zajęć

Temat: Jak zbudowane są cząsteczki alkinów?

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym (podstawowym/rozszerzonym)

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIII. Węglowodory Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia nazwy węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;

• konstruuje wzory wybranych przedstawicieli węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;

• charakteryzuje budowę węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkinów;

• porównuje budowę wybranych węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów.

Strategie nauczania:

• problemowo‑operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• modelowanie;

• cwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

• program typu ChemSketch;

• modele kulkowo‑pręcikowe.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: jakie rodziny tworzą grupę związków o nazwie węglowodory oraz prosi o określenie, do jakiej grupy związków chemicznych zaliczymy etyn.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Jakiego weglowodoru używa się do narkozy ogólnej?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek, przedstawiający modele wiązań, kształty cząsteczek, wzory. Po jego obejrzeniu wszyscy razem zastanawiają się nad poleceniami zawartymi w medium – chętni uczniowie udzielają wypowiedzi. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną odpowiedzi.

2. Prowadzący dzieli uczniów na grupy, ale przydziela oddzielnie grupom dwa różne zadania (każda grupa jedno zadanie). Grupa pierwsza pracuje z modelami kulkowo‑pręcikowymi, z których buduje alkiny, a druga grupa pracuje z programem chemSketch i w nim modeluje wskazane struktury. Zadaniem uczniów jest poznanie budowy alkinów i konstruowanie wskazanych przez nauczyciela alkinów. Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie grupy zamieniają się miejscami.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela: Jak zbudowane są alkiny i jakie są zasady tworzenia nazw? Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów? Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkinów? Ile grup -CHIndeks dolny 2₂- posiada oktyn?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej. Mogą wykorzystać również uczniowie do uzupełnienia luk kompetencyjnych, którzy byli nieobecni na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

•  Jak zbudowane są alkiny i jakie są zasady tworzenia nazw?

• Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkinów?

• Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkinów?

• Ile grup -CHIndeks dolny 2₂- posiada oktyn?