Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Destalinizacja w ZSRS i krajach bloku wschodniego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia przyczyny procesu odwilży;

• charakteryzuje przebieg destalinizacji w ZSRS i krajach bloku wschodniego;

• przedstawia skutki ogłoszenia referatu Nikity Chruszczowa dla całego bloku państw komunistycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i cele lekcji, poleca, aby uczniowie wspólnie sformułowali kryteria sukcesu (np. w postaci pytań, na które chcieliby uzyskać odpowiedzi).

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni wspomnieć o zimnej wojnie, podziale Europy, rządach Józefa Stalina.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu dotyczącego okresu destalinizacji w Europie. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z pierwszym multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Wyjaśnij znaczenie wydarzeń zachodzących w Związku Sowieckim po śmierci Stalina dla rozwoju wydarzeń w tzw. obozie socjalistycznym i poza nim” i poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 2: wyjaśniają, do jakiego stopnia rozwój wydarzeń w Związku Sowieckim po śmierci Stalina wpłynął na sytuację w Polsce.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 4 i 6 z sekcji „Film + Sprawdź się” w ramach podsumowania wiedzy. Prowadzący weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniowskich.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel, nawiązując do polecenia 3 z sekcji „Prezentacja multimedialna”, zadaje uczniom pytanie: Czy destalinizacja była naprawdę odwilżą? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje odpowiedzi wraz z argumentacją, krótko dyskutują.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. (Dla uczniów chętnych) Zapoznaj się z materiałem filmowym w sekcji „Film + Sprawdź się” i wykonaj dołączone do niego polecenia.

Materiały pomocnicze:

S. Fitzpatrick, Zespół Stalina: niebezpieczne lata radzieckiej polityki, tłum. Karolina Iwaszkiewicz, Wołowiec 2017.

R. Kupiecki, Natchnienie milionów. Kult Józefa Stalina w Polsce 1944–1956, Warszawa 1993.

D.R. Marples, Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, tłum. I. Scharoch, Wrocław 2011.

R.G. Pichoja, Historia władzy w Związku Radzieckim 1945–1991, tłum. M. Głuszkowski, P. Zemszał, Warszawa 2011.

J. Rubenstein, Ostatnie dni Stalina, tłum. J. Skowroński, Warszawa 2017.

W. Taubman, Chruszczow. Człowiek i epoka, tłum. Ł. Witczak, Wrocław 2012.

Wskazówki metodyczne:

Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Prezentacja multimedialna” oraz materiałami filmowymi i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.