Film + Sprawdź się
Zapoznaj się z filmem i wykonaj kolejne polecenia.
Wyjaśnij wpływ zmiany władzy w ZSRS po śmierci Stalina na sytuację w krajach zależnych od Związku Sowieckiego.
Opisz zmiany, jakie nastąpiły w krajach bloku komunistycznego po ogłoszeniu referatu Chruszczowa. Czy miały one charakter trwały? Uzasadnij odpowiedź.
Do fotografii przyporządkuj podane opisy.
Ilustracja A
Ilustracja B
Ilustracja C
Ilustracja D
Na podstawie poniższego tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Odwilż i początek procesu destalinizacjiJednocześnie w czasie XX Zjazdu rehabilitowano rozwiązaną w 1938 roku partię komunistyczną. Wielu byłych członków KPP wystąpiło z postulatem odbudowy tej partii lub przemianowania PZPR w KPP. Napotkało to na opór byłych członków PPS. Z drugiej strony uznanie możliwości dojścia do socjalizmu w różny sposób po nowemu pozwalało spojrzeć na potępioną w 1948 roku koncepcję polskiej drogi do socjalizmu i jej animatora W. Gomułkę. Gomułkę uwolniono z aresztu. Żądał on rehabilitacji osobistej i politycznej. Czołowi przywódcy PZPR z Ochabem na czele gotowi byli rehabilitować Gomułkę, ale nie jego koncepcję polityczną. Wokół tej kwestii rozwinęła się ostra dyskusja polityczna. W zasadzie wszyscy przywódcy PZPR gotowi byli do demokratyzacji stosunków politycznych. Powstały natomiast trudności z oceną przeszłości. Część przywódców podjęła działania na rzecz przerzucenia odpowiedzialności za tzw. „błędy i wypaczenia” okresu stalinowskiego (...) na doradców radzieckich. Ostro krytykowano ZSRR i jego przywódców, a zwłaszcza Stalina, nie podejmując krytyki osób realizujących tę politykę w Polsce. Grupę tę nazwano Frakcją Puławską, ponieważ wielu jej członków mieszkało w Warszawie w blokach położonych przy tej ulicy. Zajmowali oni wysokie stanowiska w partii i w rządzie, mieli bezpośredni wpływ na środki masowego przekazu i na kształtowanie opinii publicznej. Wielu członków Grupy Puławskiej było pochodzenia żydowskiego. Fakt ten zaciążył na całej dyskusji.
Zapoznaj się z zamieszczonymi niżej źródłami i na ich podstawie wykonaj polecenia.
Źródło A
Przemówienie towarzysza Władysława GomułkiTowarzysze! Obywatele! Ludu pracujący stolicy!
Witam Was w imieniu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, który na swoim ostatnim plenarnym posiedzeniu oddał ster partii w ręce nowego kierownictwa. W ciągu ubiegłych lat nagromadziło się w życiu Polski wiele zła, nieprawości i bolesnych rozczarowań. Idee socjalizmu przeniknięte duchem wolności człowieka i poszanowania praw obywatela w praktyce uległy głębokim wypaczeniom. Słowa nie znajdowały pokrycia w rzeczywistości. Ciężki trud klasy robotniczej i całego narodu nie dawał oczekiwanych owoców. Wierzę głęboko, że te lata minęły bezpowrotnie w przeszłość […]. Partia mówi klasie robotniczej twardą prawdę. Podwyżka zarobków, osiągnięta przez miliony ludzi w ostatnich miesiącach, będzie tylko wtedy trwała, gdy zwiększona siła nabywcza ludności będzie miała pokrycie w zwiększonej masie towarów na rynku. Nie stać nas teraz na dalsze podwyżki płac, gdyż struna została tak naciągnięta, że grozi jej pęknięcie […].
Źródło B
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i na ich podstawie wykonaj polecenia.
Źródło A
Odwilż i początek procesu destalinizacjiTymczasem sytuacja ekonomiczna Polski była bardzo trudna. Do dyskusji politycznej, toczonej głównie w środowiskach inteligenckich, dołączyły grupy robotnicze, które wysuwały głównie problemy ekonomiczne. […] plan 6‑letni spowodował wielki zawód. Stopa życiowa ludności uległa obniżeniu. […] wybuch niezadowolenia nastąpił nie w tradycyjnych ośrodkach, lecz w Poznaniu. W dniu 28 VI 1956 roku w Poznaniu wybuchł strajk generalny. Masy robotników wyszły na ulice miasta, a następnie przystąpiły do zajmowania gmachów użyteczności publicznej. Zajęto gmach Prezydium MRN (Zamek), KW PZPR, KW MO, więzienie nie napotykając na opór milicji i wojska. Opór ten napotkano dopiero w południe przy próbie zajęcia gmachu Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego. Interweniowało wojsko. W czasie walk o gmach Komitetu Bezpieczeństwa i pacyfikacji miasta padło wielu zabitych i rannych.
Źródło B
1956 rok – XX Zjazd. Polski Październik. Walka o autonomięWydarzenia poznańskie sprzyjały dalszemu rozwojowi kryzysu politycznego w partii i w kraju. […] Część kierownictwa partii uważała, że właśnie Gomułka jest tym jedynym politykiem, który zdoła przejąć kontrolę nad sytuacją w kraju. Rozpoczęły się rozmowy na temat powrotu Gomułki do kierownictwa partyjnego. Zgodził się on na to jedynie pod warunkiem, że zostanie pierwszym sekretarzem. 1 sierpnia 1956 r. przywrócono mu członkostwo w PZPR, a od 12 października brał on udział w pracach Biura Politycznego. Według opinii społeczeństwa Gomułka symbolizował dążenie Polaków do destalinizacji i uzyskania większej autonomii w relacjach z ZSRR. Zwolennicy Gomułki, dla których poparcie społeczne nieprzerwanie rosło, przygotowywali VIII Plenum KC PZPR w celu formalnego zatwierdzenia swojego przywództwa w partii. Często podkreśla się fakt, że nie uzgadniali z kierownictwem radzieckim odnowionego składu kierowniczych organów partii, co naruszało porządek panujący od czasów stalinowsko‑kominternowskich. Za szczególnie aroganckie uznał Kreml […] usunięcie ze składu Biura Politycznego KC PZPR marszałka Konstantina K. Rokossowskiego. Ambasada radziecka informowała Moskwę, że w mieszkaniu Gomułki […] regularnie gromadzą się niektórzy działacze z kierownictwa PZPR i innych partii. Trwały zakulisowe przygotowania do VIII Plenum, rozdzielano stanowiska w partii i w państwie. Międzypartyjny konflikt radziecko‑polski narastał.