Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: biologia

Temat: Abiotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm.

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
X. Ekologia. Uczeń:
1) rozróżnia czynniki biotyczne i abiotyczne oddziałujące na organizmy;

Zakres rozszerzony
XVII. Ekologia.
1. Ekologia organizmów. Uczeń:
1) rozróżnia czynniki biotyczne i abiotyczne oddziałujące na organizmy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne
Uczeń:

• charakteryzuje czynniki abiotyczne działające na organizmy;

• porównuje wpływ czynników abiotycznych na organizmy;

• wyjaśnia jakie cechy budowy i fizjologii organizmów odpowiadają za przystosowania do określonych czynników środowiska;

• formułuje hipotezy i wnioski z doświadczenia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• strategia eksperymentalno‑obserwacyjna;

• strategia klasy odwróconej.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia przedmiotowe;

• metoda ćwiczeń laboratoryjnych;

• metoda informacji zwrotnej;

• praca z materiałami źródłowymi.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• • materiały i sprzęt potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia: doniczki z ziemią, nasiona fasoli lub grochu, zlewki, woda, roztwór soli o stężeniu 10%;

• karta pracy (zob. Materiały pomocnicze);

• kartki z zagadnieniami kluczowymi.

Przebieg zajęć

Trzy tygodnie przed lekcją uczniowie w małych grupach w warunkach domowych wykonują doświadczenie badające wpływ zasolenia na organizm roślinny. Ich zadaniem jest zasadzenie rośliny łatwej w hodowli, np. grochu lub fasoli. Po wzejściu rośliny w warunkach kontrolnych powinni podlewać zasadzone rośliny wodą wodociągową, natomiast w warunkach doświadczalnych – dziesięcioprocentowym roztworem soli kuchennej. Uczniowie mają także postawić hipotezę badawczą, prowadzić obserwacje i odnotowywać je w zeszycie. (zob. karta w pracy w Materiałach pomocniczych).

Faza wstępna:

1. Uczniowie, korzystając ze słownika zamieszczonego w e‑materiale, zapoznają się z definicją i etymologią pojęcia „Czynniki abiotyczne”.

2. Uczniowie, stosując metodę burzy mózgów, charakteryzują kolejne czynniki. Swoje asocjacje zapisują na tablicy w formie mapy myśli. Nauczyciel informuje, że do zapisków tych klasa wróci w toku lekcji.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie prezentują wyniki doświadczenia przeprowadzonego w domu i wyjaśniają, jaki wpływ ma zasolenie na organizm roślinny. Nauczyciel ocenia pracę uczniów, a następnie wyjaśnia, że czynniki abiotyczne działają na organizm w tym samym czasie, dlatego trudno mówić o wpływie jednego z nich bez uwzględnienia działania pozostałych. Uczniowie wskazują inne czynniki, które mogły wpłynąć na rozwój hodowanych przez nie roślin.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału.

3. Uczniowie, w odniesieniu do poznanych informacji, weryfikują mapę myśli, którą stworzyli na początku zajęć.

4. Nauczyciel wyświetla galerię grafik interaktywnych. Uczniowie, pracując w parach, analizują przykłady przystosowań organizmów do określonych warunków środowiska. Wskazują oddziałujące na te organizmy czynniki abiotyczne i wykazują ich wpływ. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości podopiecznych. Chętne pary przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność rozumowania uczniów, koryguje ewentualne błędy.

5. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 5–8. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują polecenie nr 2: określają czynniki abiotyczne, które mogą oddziaływać na hipotetyczne zwierzę mieszkające na pustyni. Wskazują przystosowania, które zwierzę to mogłoby posiadać.

2. Chętni uczniowie losują kartki z kluczowymi zagadnieniami poznanymi na lekcji. Krótko je definiują.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia interaktywne i przygotowują wyjaśnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

1. Karta pracy (plik do pobrania

   R1ChyF4ZIyyPm

   Pobierz załącznik

2. Zagadnienia, które powinny się znaleźć na kartkach do wylosowania:

• temperatura;

• dostępność wody;

• zasolenie;

• pH gleby;

• stałocieplność;

• zmiennocieplność;

• kserofity;

• sukulenty;

• zwierzę pustynne;

• osmoregulacja;

• halofit;

• sen zimowy;

• rośliny światłolubne;

• rośliny cieniolubne;

• nocny tryb życia.

3. Literatura

• Campbell N., Reece J., Biologia, red. prowadzący J. Strzałko, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2012

• Mackenzie A., Ball A.S., Virdee S.R., Ekologia. Krótkie wykłady, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

• Pyłka‑Gutowska E, Ekologia z ochroną środowiska. Przewodnik, Wydawnictwo Oświata, Warszawa 2004

• Wiąckowski S., Ekologia ogólna, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz‑Kielce 2008

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Grafika interaktywna może być wykorzystane w fazie podsumowującej jako sprawdzenie wiedzy zdobytej na lekcji.

• Grafika interaktywna może być również wykorzystane w fazie wstępnej i poprzedzać burzę mózgów.