Dla nauczyciela
Autor: Bożena Święch
Przedmiot: język polski
Temat: Stanisław Wyspiański: spadkobierca wielkich romantyków.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne.
II Kształcenie językowe
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
5) zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki.
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.
2. Mówienie i pisanie.
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnia, komentarze, głos w dyskusji.
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różne konteksty.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
rozpoznaje cechy dramaturgii Stanisława Wyspiańskiego;
porównuje fragmenty dramatów Stanisława Wyspiańskiego z dramatami Adama Mickiewicza;
analizuje sposób funkcjonowania mitów narodowych we fragmentach dramatów Stanisława Wyspiańskiego;
utrwala wiadomości o dramatach romantycznych;
formułuje wypowiedź argumentacyjną;
wykorzystuje w interpretacji dramatów Stanisława Wyspiańskiego konteksty: historyczny, kulturowy, biblijny, mitologiczny.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
metoda poglądowa,
rozmowa kontrolowana,
metoda ćwiczeń przedmiotowych,
praca z tekstem literackim.
Formy zajęć
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego,
analizowanie tekstów/porównywanie,
samokształcenie.
Środki dydaktyczne
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,
tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda,
karta pracy.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli cechy romantycznego wieszcza.
2. Uczniowie wymieniają cechy. Przykładowo podają:
poeta genialny,
natchniony,
przewidujący przyszłość,
wizjoner,
jasnowidz.
3. Nauczyciel wskazuje uczniom związek wykonanego ćwiczenia wstępnego z celem i tematem lekcji.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie analizują tekst oraz grafikę wprowadzającą w e‑materiale do rozważań na temat związków twórczości dramatycznej Stanisława Wyspiańskiego z dramatami romantyków i redagują pytania, na które tekst udziela odpowiedzi. Przykładowo:
Jakie dziedziny sztuki odnajdujemy w dorobku artystycznym Stanisława Wyspiańskiego?
Co zadecydowało o nazwaniu Stanisława Wyspiańskiego nowym wieszczem narodowym?
Jakie były początki kariery artystycznej Stanisława Wyspiańskiego?
W których utworach autora Wesela widoczne są inspiracje dziełami romantyków?
Czego dotyczą podobieństwa Wyzwolenia do III części Dziadów?
2. Wybrani/chętni uczniowie odczytują zredagowane pytania, pozostali uczniowie udzielają na nie ustnych odpowiedzi.
3. Nauczyciel proponuje uczniom obejrzenie prezentacji multimedialnej zamieszczonej w e‑materiale i notowanie na jego podstawie odpowiedzi na pytania:
Do których mitów narodowych nawiązuje Stanisław Wyspiański w swoich dramatach?
Czym jest mit narodowy?
Jaką funkcję pełnią mity narodowe?
4. Po obejrzeniu filmu uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału. Zaznaczają tytuły dramatów, w których Stanisław Wyspiański zobrazował polskie społeczeństwo, łączą tytuł dramatu z występującą w nim postacią mityczną. Sprawdzają poprawność odpowiedzi z podpowiedziami zamieszczonymi w e‑materiale.
5. Uczniowie głośno odczytują fragmenty aktu I sceny 4 Wyzwolenia Stanisława Wyspiańskiego. Słuchający notują na podstawie tekstu odpowiedzi na pytania:
Jaką wizję Boga i religii prezentuje Kaznodzieja w swoim monologu?
Co mówi Kaznodzieja o losie narodu?
Faza podsumowująca
1. Uczniowie przygotowują dwie kartki; jedną z napisem PRAWDA, drugą z napisem FAŁSZ.
2. Nauczyciel odczytuje głośno zdania pochodzące z ćwiczenia zamieszczonego w e‑materiale, może też zredagować własne, które wynikają z lekcji, i prosi uczniów o podnoszenie kartki z odpowiednim napisem. To ćwiczenie stanowi formę ewaluacji zajęć.
Zadanie domowe
Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiału polecenie pracy domowej do wyboru:
1. Porównaj przywołaną w e‑materiale scenę z Wyzwolenia Stanisława Wyspiańskiego z Widzeniem Księdza Piotra w III części Dziadów Adama Mickiewicza. Sformułuj wypowiedź pisemną zawierającą co najmniej 300 słów.
lub
2. Przeczytaj zamieszczone w e‑materiale fragmenty aktu III, sceny 6–7 dramatu Akropolis i wyjaśnij, kim były postaci biblijne będące pierwowzorami bohaterów pojawiających się w zacytowanych scenach dramatu.
Materiały pomocnicze
Stanisław Wyspiański, Dramaty wybrane, t. 1–2, Warszawa 1972,
Stanisław Wyspiański, Warszawianka, Lelewel, Noc listopadowa, Wrocław 1974.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Prezentację multimedialną zamieszczoną w e‑materiale proponuję wykorzystać w części realizacyjnej zajęć. Nauczyciel może też wykorzystać ją w czasie lekcji poświęconych dramaturgii Adama Mickiewicza.