Autor: Bożena Święch

Przedmiot: język polski

Temat: Stanisław Wyspiański: spadkobierca wielkich romantyków.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne.

II Kształcenie językowe

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

5) zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki.

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.

2. Mówienie i pisanie.

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnia, komentarze, głos w dyskusji.

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różne konteksty.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje cechy dramaturgii Stanisława Wyspiańskiego;

• porównuje fragmenty dramatów Stanisława Wyspiańskiego z dramatami Adama Mickiewicza;

• analizuje sposób funkcjonowania mitów narodowych we fragmentach dramatów Stanisława Wyspiańskiego;

• utrwala wiadomości o dramatach romantycznych;

• formułuje wypowiedź argumentacyjną;

• wykorzystuje w interpretacji dramatów Stanisława Wyspiańskiego konteksty: historyczny, kulturowy, biblijny, mitologiczny.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda poglądowa,

• rozmowa kontrolowana,

• metoda ćwiczeń przedmiotowych,

• praca z tekstem literackim.

Formy zajęć

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego,

• analizowanie tekstów/porównywanie,

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda,

• karta pracy.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli cechy romantycznego wieszcza.

2. Uczniowie wymieniają cechy. Przykładowo podają:

• poeta genialny,

• natchniony,

• przewidujący przyszłość,

• wizjoner,

• jasnowidz.

3. Nauczyciel wskazuje uczniom związek wykonanego ćwiczenia wstępnego z celem i tematem lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie analizują tekst oraz grafikę wprowadzającą w e‑materiale do rozważań na temat związków twórczości dramatycznej Stanisława Wyspiańskiego z dramatami romantyków i redagują pytania, na które tekst udziela odpowiedzi. Przykładowo:

• Jakie dziedziny sztuki odnajdujemy w dorobku artystycznym Stanisława Wyspiańskiego?

• Co zadecydowało o nazwaniu Stanisława Wyspiańskiego nowym wieszczem narodowym?

• Jakie były początki kariery artystycznej Stanisława Wyspiańskiego?

• W których utworach autora Wesela widoczne są inspiracje dziełami romantyków?

• Czego dotyczą podobieństwa Wyzwolenia do III części Dziadów?

2. Wybrani/chętni uczniowie odczytują zredagowane pytania, pozostali uczniowie udzielają na nie ustnych odpowiedzi.

3. Nauczyciel proponuje uczniom obejrzenie prezentacji multimedialnej zamieszczonej w e‑materiale i notowanie na jego podstawie odpowiedzi na pytania:

• Do których mitów narodowych nawiązuje Stanisław Wyspiański w swoich dramatach?

• Czym jest mit narodowy?

• Jaką funkcję pełnią mity narodowe?

4. Po obejrzeniu filmu uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału. Zaznaczają tytuły dramatów, w których Stanisław Wyspiański zobrazował polskie społeczeństwo, łączą tytuł dramatu z występującą w nim postacią mityczną. Sprawdzają poprawność odpowiedzi z podpowiedziami zamieszczonymi w e‑materiale.

5. Uczniowie głośno odczytują fragmenty aktu I sceny 4 Wyzwolenia Stanisława Wyspiańskiego. Słuchający notują na podstawie tekstu odpowiedzi na pytania:

• Jaką wizję Boga i religii prezentuje Kaznodzieja w swoim monologu?

• Co mówi Kaznodzieja o losie narodu?

Faza podsumowująca

1. Uczniowie przygotowują dwie kartki; jedną z napisem PRAWDA, drugą z napisem FAŁSZ.

2. Nauczyciel odczytuje głośno zdania pochodzące z ćwiczenia zamieszczonego w e‑materiale, może też zredagować własne, które wynikają z lekcji, i prosi uczniów o podnoszenie kartki z odpowiednim napisem. To ćwiczenie stanowi formę ewaluacji zajęć.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiału polecenie pracy domowej do wyboru:

1. Porównaj przywołaną w e‑materiale scenę z Wyzwolenia Stanisława Wyspiańskiego z Widzeniem Księdza Piotra w III części Dziadów Adama Mickiewicza. Sformułuj wypowiedź pisemną zawierającą co najmniej 300 słów.

lub

2. Przeczytaj zamieszczone w e‑materiale fragmenty aktu III, sceny 6–7 dramatu Akropolis i wyjaśnij, kim były postaci biblijne będące pierwowzorami bohaterów pojawiających się w zacytowanych scenach dramatu.

Materiały pomocnicze

Stanisław Wyspiański, Dramaty wybrane, t. 1–2, Warszawa 1972,

Stanisław Wyspiański, Warszawianka, Lelewel, Noc listopadowa, Wrocław 1974.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Prezentację multimedialną zamieszczoną w e‑materiale proponuję wykorzystać w części realizacyjnej zajęć. Nauczyciel może też wykorzystać ją w czasie lekcji poświęconych dramaturgii Adama Mickiewicza.