Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Stosunki państwo–Kościół w epoce Edwarda Gierka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia okoliczności nawiązania formalnych stosunków rządu PRL ze Stolicą Apostolską;

• opisuje warunki działania Kościoła katolickiego w latach 70. XX w. i porównuje je z sytuacją Kościoła w okresie stalinowskim i gomułkowskim;

• ocenia znaczenie wyboru Karola Wojtyły na papieża i jego pierwszej pielgrzymki do Polski.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie, jak układały się stosunki między Kościołem katolickim a polskimi władzami komunistycznymi w czasach stalinowskich oraz w epoce Władysława Gomułki.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, a następnie wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel poleca jednemu z uczniów, aby zaprezentował informacje, które uczniowie mieli powtórzyć przed lekcją, a dotyczące stosunków państwo–Kościół katolicki od końca wojny do lat 70. XX w. W razie potrzeby uzupełnia wypowiedź ucznia i udziela informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: od 1 do 4, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

3. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Uczniowie zapoznają się z prezentacją poświęconą postaci kardynała Stefana Wyszyńskiego, a następnie w parach wykonują polecenie 1: „Podaj argumenty, które uzasadniają przyznanie kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu miana Prymasa Tysiąclecia”. Dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane pary omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

4. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 2, oceniając politykę i postawę kardynała Wyszyńskiego wobec władz komunistycznych.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla ćwiczenia 5, 6 i 7. Uczniowie w czteroosobowych grupach analizują teksty źródłowe dotyczące relacji między władzami komunistycznymi a Kościołem katolickim. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Jako podsumowanie lekcji „Stosunki państwo–Kościół w epoce Edwarda Gierka” nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio: Przypomniałam/Przypomniałem sobie, że... Co było dla mnie łatwe... Czego się nauczyłam/nauczyłem... Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 8: „Przeczytaj fragment pisma Władysława Gomułki do Episkopatu Polski oraz fragment memoriału Episkopatu Polski w sprawie zmian w konstytucji. Porównaj zaprezentowane w nich poglądy na temat uczestnictwa hierarchów kościelnych w życiu publicznym”.

Materiały pomocnicze:

A. Czubiński, Dzieje najnowsze Polski. Polska Ludowa (1944–1989), Poznań 1992.

A. Dudek, Biskupi i sekretarze, „Mówią Wieki” 5/2000.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

J. Kłoczowski, Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2007.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.

A.L. Sowa, Wielka historia Polski, t. 10, Od Drugiej do Trzeciej Rzeczypospolitej (1945–2001), Kraków 2001.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać informacje z prezentacji multimedialnej do przygotowania się do lekcji powtórkowej dotyczącej społeczno‑politycznej roli Kościoła katolickiego w okresie PRL‑u.