Sprawdź się
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
| Zdania | Prawda | Fałsz |
| Wyrazem normalizacji stosunków PRL z Watykanem było podpisanie konkordatu. | □ | □ |
| Paweł VI utworzył nową organizację administracji kościelnej na Ziemiach Odzyskanych. | □ | □ |
| Po nawiązaniu stosunków ze Stolicą Apostolską rząd polski utworzył w Watykanie ambasadę. | □ | □ |
| Po nawiązaniu stosunków ze Stolicą Apostolską Kościół w Polsce nadal podlegał kontroli organów państwowych. | □ | □ |
Wskaż pisma katolickie.
- „Nowe Drogi”
- „Znak”
- „Więź”
- „Dialog”
- „Po Prostu”
Wymienione wydarzenia ułóż w kolejności od najwcześniejszego do najpóźniejszego.
- ustanowienie przez papieża Pawła VI nowej organizacji kościelnej na Ziemiach Odzyskanych
- formalne wznowienie wzajemnych stosunków
- opublikowanie przez Episkopat dokumentu O pojmowaniu normalizacji stosunków między państwem a Kościołem
- wydanie ustawy regulującej prawo własności kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych
Uzupełnij tabelę, dopisując do funkcji i urzędów imiona i nazwiska osób, które piastowały je w latach 70. XX w.
| Urząd/funkcja | Imię i nazwisko |
|---|---|
| przewodniczący Rady Państwa | |
| premier | |
| I sekretarz KC PZPR | |
| prymas Polski |
Zapoznaj się z fragmentem książki Polska współczesna. Encyklopedia szkolna oraz fragmentem listu kardynała Stefana Wyszyńskiego i porównaj zaprezentowaną w nich ocenę roli Urzędu do Spraw Wyznań.
Polska współczesna. Encyklopedia szkolnaZ treści zasady wolności sumienia i wyznania wynika, że związki wyznaniowe są powołane do wykonywania działalności religijnej, służą do zaspokajania potrzeb religijnych swych wyznawców. […] W każdym przypadku kościoły i związki wyznaniowe muszą uznawać zwierzchnią, suwerenną rolę państwa jako regulatora życia publicznego.
Cała działalność wyrażająca przekonania światopoglądowe indywidualne lub zbiorowe (w tym kościołów, oraz związków wyznaniowych) podlega porządkowi prawnemu, określonemu w obowiązującym w państwie ustawodawstwie – w normach prawnych. Porządek prawny w zakresie działania zasady wolności sumienia i wyznania podyktowany jest ochroną ustroju społeczno‑politycznego państwa, jego bezpieczeństwa, interesów zewnętrznych i wewnętrznych, porządku i spokoju publicznego, służy zapobieżeniu siania nienawiści i niepokojów społecznych.
Wymóg przestrzegania przez kościoły i związki wyznaniowe porządku prawnego,
wymóg praworządności, pociąga za sobą potrzebę nadzoru działań kościelnych ze
strony państwa. Nadzór państwowy nad realizacją zasady wolności sumienia i wyznania, nad prawidłowym wykonywaniem przepisów odnoszących się do związków wyznaniowych, nad sprawami związanymi z ustrojem i działalnością wyznań, ich instytucji, zakładów, stowarzyszeń i zakonów, nadzór nad szkolnictwem wyznaniowym – sprawuje Urząd do Spraw Wyznań. Terenowymi organami państwowymi administracji wyznaniowej są wydziały do spraw wyznań we wszystkich urzędach wojewódzkich.Źródło: Polska współczesna. Encyklopedia szkolna, red. J. Chechliński, Warszawa 1978, s. 135–136.
Prywatny list prymasa Stefana Wyszyńskiego do sekretarza Episkopatu Polski biskupa Bronisława Dąbrowskiego (fragment), Gniezno, dnia 31 grudnia 1970 r.[…] zdumiewa mnie osobliwa alienacja myśli przekazanych panu premierowi. Przecież to rząd wyraził gotowość wejścia na drogę normalizacji, bo sytuacja, jaką wytworzył poprzedni kierunek polityczny, posługując się Urzędem do Spraw Wyznań, była już niemożliwa do dalszego kontynuowania. Urząd [do] Spraw Wyznań umiał tylko znieważać nas, zamiast urzędować. Świadczą o tym niemal wszystkie listy, pochodzące z tego urzędu.
Źródło: Prywatny list prymasa Stefana Wyszyńskiego do sekretarza Episkopatu Polski biskupa Bronisława Dąbrowskiego (fragment), Gniezno, dnia 31 grudnia 1970 r., [w:] Prymas Tysiąclecia. Kardynał Stefan Wyszyński, Teki Edukacyjne IPN. Materiały dla ucznia, Warszawa 2003, s. 52.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie przedstaw ocenę kardynała Stefana Wyszyńskiego dotyczącą realizacji przez państwo polskie „socjalistycznych zasad ustrojowych i praworządności”. Uzasadnij odpowiedź, powołując się na dwa argumenty przytoczone w źródle.
Prywatny list prymasa Stefana Wyszyńskiego do sekretarza Episkopatu Polski biskupa Bronisława Dąbrowskiego (fragment), Gniezno, dnia 31 grudnia 1970 r.Natomiast bardzo bolesnym – na tle wypadków na Wybrzeżu – jest odwoływanie się przez dyrektora U[d]SW [Urząd do Spraw Wyznań] do poszanowania socjalistycznych zasad ustrojowych i praworządności. Właśnie, gdy piszę te słowa, ulicami Gniezna ciągną od strony Poznania armaty WP.
W jakim kierunku i przeciwko komu? Czy dla umocnienia praworządności? – jakie to tragiczne! Czy tego tragizmu nie rozumie p[an] dyrektor U[d]SW, że uznał za możliwe dla siebie pisać w takiej sytuacji „praworządności”? Polskie armaty, które mają służyć do obrony granic Polski, skierowane przeciwko własnym obywatelom? Nie myślę, by nowy premier tak rozumiał „praworządność”. Należy mu współczuć, że wypowiedzenie swoich myśli do Księdza Biskupa powierzył w tak niefortunne ręce.
Czytając prasę Wybrzeża i stołeczną, doznaję wielu obaw, czy ten sposób pisania obudzi zaufanie robotników, czy doprowadzi do upragnionego spokoju?
Przecież oni nie walczyli z ustrojem, tylko zabiegali o poprawienie swych warunków bytowych i atmosfery w pracy. […] Oni walczą o swoje prawa socjalne i ekonomiczne. Walka o prawa socjalne świata pracy doprowadziła już przed drugą wojną światową do tego, że we wszystkich niemal państwach obowiązywał Kodeks Pracy wsparty powagą Międzynarodowego Biura Pracy. Robotnicy wywalczyli sobie – już wtedy – prawo niezależnego zrzeszania się w związki zawodowe i stowarzyszenia robotnicze; prawo do 8‑godzinnego dnia pracy; prawo do odpoczynku świątecznego i niedzielnego; prawo do urlopów robotniczych; do sądownictwa i umów zbiorowych; prawo do ubezpieczeń społecznych i bezpieczeństwa pracy, itp.
Gdzie to wszystko się podziało? Przecież w praktyce Kodeks Pracy niemal nie obowiązuje. Atmosfera w warsztatach pracy, w których działają partyjni naganiacze, doprowadziła do odrodzenia się kapitalistycznego systemu produkcji rekordowo‑akordowej; tym więcej i dziś z ciągłymi zobowiązaniami „dobrowolnymi” ponad miarę, pracy ponad godziny, pracy w niedziele i święta, nawet w kopalniach.
Źródło: Prywatny list prymasa Stefana Wyszyńskiego do sekretarza Episkopatu Polski biskupa Bronisława Dąbrowskiego (fragment), Gniezno, dnia 31 grudnia 1970 r., [w:] Prymas Tysiąclecia. Kardynał Stefan Wyszyński, Teki Edukacyjne IPN. Materiały dla ucznia, Warszawa 2003, s. 52–53.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na podstawie własnej wiedzy określ trafność oceny zagrożeń przedstawionych w cytowanym fragmencie. Odpowiedź uzasadnij.
Memoriał Episkopatu Polski w sprawie zmian w Konstytucji przesłany do przewodniczącego Rady Państwa (fragment)Niepokojem napawa tendencja konstytucyjnego potwierdzenia przewodniej roli jednej partii w Państwie Polskim. Jeśliby Komisja Nadzwyczajna nadała tej tendencji formę normy prawnej, ujętej w jednym z artykułów Konstytucji, mogłoby to prowadzić do zagrożenia pluralizmu społeczeństwa polskiego. Groziłoby tym, że Państwo zostanie poddane jednemu światopoglądowi niemożliwemu do przyjęcia np. przez wierzących, którzy stanowią zdecydowaną większość obywateli; dawałoby podstawę do monopolizowania wychowania przez ten system itd. Zniweczone zostałyby resztki demokracji i pomniejszone zadania parlamentu i rządu. Wszystko to mogłoby mieć daleko idące konsekwencje społeczne i polityczne.
Źródło: Memoriał Episkopatu Polski w sprawie zmian w Konstytucji przesłany do przewodniczącego Rady Państwa (fragment), [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1956–1989, t. 6, cz. 1, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004, s. 442.
Zapoznaj się z fragmentem pisma Władysława Gomułki do Episkopatu Polski oraz fragmentem memoriału Episkopatu Polski w sprawie zmian w konstytucji. Porównaj zaprezentowane w nich poglądy na temat uczestnictwa hierarchów kościelnych w życiu publicznym.
Pismo I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki do Episkopatu Polski (fragment)Hierarchia kościelna w swej praktycznej postawie tkwi w bezpowrotnie minionej przeszłości społecznej, nie chce się pogodzić z nową, socjalistyczną rzeczywistością naszego kraju. […]
W swym piśmie, skierowanym do rządu, Episkopat usiłuje przemawiać w imieniu całego społeczeństwa, przypisując mu swoje stanowisko polityczne i samowolnie uznaje się za moralną i polityczną reprezentację narodu. Taką reprezentacją Episkopat nie jest już od kilkuset lat i nie stanie się nią w Polsce Ludowej, bo historia nie cofa się wstecz. […]
O ile nikt nie kwestionuje prawa Episkopatu do reprezentowania wierzących w sprawach dotyczących wiary, o tyle całkowicie bezzasadne jest przypisywanie sobie przez hierarchię kościelną prawa do reprezentowania ogółu wierzących również w dziedzinie społeczno‑politycznej. Każda próba wykraczania Kościoła poza ramy jego działalności religijnej, sprzeczna z duchem wewnętrznej i zewnętrznej polityki państwa polskiego, nie może być i nie będzie tolerowana.
Źródło: Pismo I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki do Episkopatu Polski (fragment), [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1956–1989, t. 6, cz. 1, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004, s. 133–135.
Memoriał Episkopatu Polski w sprawie zmian w Konstytucji przesłany do przewodniczącego Rady Państwa (fragment)4. Należy uszanować prawo biskupów do wypowiadania się na tematy dotyczące spraw wspólnej Ojczyzny, ponieważ duchowni i katolicy świeccy przez fakt przynależności do Kościoła nie przestają być obywatelami i jako tacy są podmiotem wszystkich praw i obowiązków obywatelskich; z tytułu przynależności do Kościoła ciążą na nich obowiązki religijne; mają prawo do takich warunków bycia i pracy, które ułatwiałyby im spełnianie zadań religijnych.
Wierzący obywatele mają z tytułu swej przynależności do Kościoła obowiązki i prawa religijne, które wchodzą w zakres podstawowych praw osoby ludzkiej. Stąd Państwo musi gwarantować wolność przekonań, wolność religijną i możność wykonywania obowiązków religijnych obywateli jak również swobodę działalności Kościoła, do którego oni należą i w którym jedynie mają zabezpieczone wolności sumienia i wyznania. […]
Kościół, służący obywatelom zgodnie ze swoim powołaniem, musi mieć w PRL takie prawa, by mógł wypełnić bez przeszkód swoje obowiązki wobec wiernych w granicach ich praw i obowiązków obywatelskich i religijnych.
Źródło: Memoriał Episkopatu Polski w sprawie zmian w Konstytucji przesłany do przewodniczącego Rady Państwa (fragment), [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1956–1989, t. 6, cz. 1, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004, s. 444–445.