Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Etyka a fizyka stoików

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz główne założenia fizyki i etyki stoików

• Przeanalizujesz wzajemną relację pomiędzy stoicką wizją świata i zaleceniami moralnymi

• Wyjaśnisz źródła stoickiej postawy życiowej

• Zaproponujesz przykłady, które zilustrują poruszane przez stoików zagadnienia.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;

• identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona;

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• prezentacja multimedialna;

• dyskusja;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w emateriale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Nauczyciel tydzień przed lekcją dzieli klasę na siedem grup. Każdy zespół losuje jedno z głównych założeń filozoficznych stoików: monizm panteistyczny, idea wiecznego powrotu, determinizm, akceptacja, rozum, obojętność, konieczność i wolność. Uczniowie samodzielnie ustalają plan pracy w swojej grupie – zadania do realizacji, podział czynności do wykonania i formy realizacji. Jednym z zadań powinno być przygotowanie przykładów realizacji wylosowanego założenia stoików w codziennym życiu współczesnych ludzi, kulturze lub we współczesnej nauce.

2. Uczniowie w swoich domach zapoznają się z treściami multimedialnych zasobów i materiałami przygotowanymi przez nauczyciela (np. filmy i animacje dostępne na popularnych i ogólniedostępnych portalach, artykuły, prezentacje, audycje zamieszczone np. na stronie internetowej Polskiego Radia, ciekawe strony internetowe itp., patrz również: Materiały pomocnicze poniżej).

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cel lekcji. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Burza mózgów. Uczniowie podają skojarzenia i przykłady zachowań związanych ze związkiem wyrazowym stoicki spokój. Omówienie efektów wspólnej pracy uczniów.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej schemat w e‑materiale. Omówienie elementów grafiki interaktywnej i wykonanie poleceń do schematu (podanie słów kluczowych i przykładów do podanych kategorii).

2. Uczniowie prezentują opracowane zagadnienia, wyjaśniają pojęcia, ilustrują wylosowane kategorie, zwracając szczególną uwagę na przykłady z codziennego życia, świata kultury lub współczesnej nauki. Podczas prezentacji słuchający uczniowie mogą zadawać pytania i uzupełniać wypowiedzi kolegów.

3. Zebranie i uporządkowanie wiadomości przez nauczyciela. Informacja zwrotna dla uczniów o mocnych i słabych stronach ich prezentacji.

4. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela zadania interaktywne z e‑materiału. Preferowane ćwiczenia: nr 9‑11.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel animuje dyskusję podsumowującą lekcję: kim są współcześni stoicy? Co to znaczy dzisiaj być stoikiem?

Praca domowa

Zastanów się i odpowiedz własnymi słowami na pytanie: Jak pogodzić determinizm i wolną wolę?

Materiały pomocnicze:

• Adam Grobler, Co to za życie, artykuł dostępny w internecie na stronie filozofuj.eu.

• Łukasz Marcińczak, Stoicki mędrzec, czyli apostoł Rozumu, „Colloquia Communia” 2003, nr 1, s. 224‑239. 

• Tomasz Mazur, Współczesna praktyka stoicka, „Przegląd Filozoficzny” 2010, nr 2, s. 235‑250. 

• Tomasz Mazur, O stawaniu się stoikiem. Czy jesteście gotowi na sukces?, Warszawa 2014.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mechanizm schematu interaktywnego do podsumowania lekcji.