Dla nauczyciela
Autor: Joanna Kalinowska
Przedmiot: Historia
Temat: Triumf rozumu. Oświecenie
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
charakteryzuje najważniejsze postaci oświecenia europejskiego;
omawia oświeceniowe hasła, które do dziś nie straciły na aktualności;
wyjaśnia, dlaczego działalność oświeceniowych myślicieli była odbierana przez władze państwowe i kościelne jako zagrożenie;
tłumaczy znaczenie haseł: empiryzm, deizm, ateizm, prawa naturalne, trójpodział władzy.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Na zajęciach poprzedzających lekcję nauczyciel poleca uczniom, aby odliczyli do pięciu; osoby o poszczególnych numerach przygotują krótkie prezentacje dotyczące jednego z ważnych myślicieli oświeceniowych:
numer 1 – Johna Locke’a,
numer 2 – Monteskiusza,
numer 3 – Woltera,
numer 4 – Denisa Diderota,
numer 5 – Jana Jakuba Rousseau.
Faza wstępna:
Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.
Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?
Faza realizacyjna:
Nauczyciel omawia genezę filozofii oświeceniowej i wyjaśnia, dlaczego nazywano ją „epoką świateł”. Przywołuje najważniejsze zagadnienia podejmowane przez ówczesnych myślicieli i wyjaśnia, w jaki sposób rozprzestrzeniały się one w Europie.
Nauczyciel wskazuje osoby, które przedstawiają prezentacje dotyczące poszczególnych myślicieli. Uczniowie przedstawiają swoje prace, w tym czasie pozostałe osoby z innych grup notują najważniejsze informacje. Na zakończenie nauczyciel prosi, aby jedna osoba zapisała na tablicy najważniejsze hasła związane z prezentowanymi postaciami.
Uczniowie pracują w parach z multimedium („Audiobook”). Słuchają nagrania, a następnie wykonują oba polecenia odnoszące się do tekstów ukazujących stosunek oświeceniowych pisarzy do kwestii niewolnictwa. Nauczyciel prosi, aby wskazana para (albo ochotnicy) omówiła odpowiedzi i wskazała powody, jakie według niej wiązałyby się z poparciem niewolnictwa przez określone osoby.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dzielą się na trzy-, czteroosobowe grupy i wykonują ćwiczenie 5 oraz, jeśli starczy czasu, 6 (pierwszą część tego ćwiczenia) sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi albo uczennicy (może być także ochotnik) podsumowanie lekcji „Triumf rozumu. Oświecenie”. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego. Uczniowie sprawdzają, czy uzyskali odpowiedzi na zadane na początku zajęć pytania. Jeśli nie, wspólnie z nauczycielem szukają rozwiązania.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenie 9: „Przygotuj się do dyskusji na temat aktualności oświeceniowych haseł we współczesnym świecie. Wypisz trzy, najważniejsze twoim zdaniem, problemy naszych czasów, w rozwiązaniu których mogłoby pomóc odwołanie się do idei oświecenia. Uzasadnij krótko swoje wybory (1–2 zdania).
Materiały pomocnicze:
J. Snopek, Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.
P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1993.
E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1977.
Wielka Historia Świata. Świat w XVIII wieku, t. 8, red. P. Franaszek, Kraków 2006.
Wskazówki metodyczne:
Audiobook może zostać wykorzystany jako praca domowa. Uczniowie w trakcie zajęć wykonują zestaw ćwiczeń, natomiast multimedium i dołączone do niego polecenia stanowią zadanie domowe.