Sprawdź się
Przeciągnij do tabeli wartości promowane przez filozofów oświecenia. Wśród możliwych odpowiedzi znajdują się błędne stwierdzenia, a do niektórych cytatów pasuje więcej niż jedna odpowiedź.
Kilka wierszy dalej Newton pisze: Nie tworzę hipotez, hypotheses non fingo. Gdyż wszystko, czego nie można wywieść ze zjawisk, jest hipotezą, na hipotezy zaś, czy to metafizyczne, czy fizyczne, będące czy to przypuszczeniami jakości tajemnych, czy też przypuszczeniami mechanicznymi, nie ma miejsca w filozofii doświadczalnej […]. Nadejdzie może czas, gdy będziemy rozporządzali dość wielkim zasobem doświadczeń, by poznać inne jeszcze zasady, które dziś są przed nami ukryte.(Wolter, 1738). Wartość 1: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. Wartość 2: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. @
Prawa ludzkiego nie można w żadnym wypadku budować na czem innem, jak na tem prawie natury, a wielką zasadą, powszechną zasadą jednego i drugiego na całym świecie jest przykazanie: Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. Postępując podług tej zasady, niepodobna z niej wysnuć, jak człowiek mógłby rzec drugiemu: Wierz, w co ja wierzę, a w co ty wierzyć nie możesz, – inaczej zginiesz. To właśnie mówi się w Hiszpanii, w Portugalii, w Goa. W kilku innych krajach poprzestaje się obecnie na powiedzeniu:(Wolter, 1763) . Wartość 1: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. Wartość 2: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. @Wierz, lub będę cię nienawidził; wierz, lub będę ci czynił tyle złego, ile tylko potrafię; potworze, nie wyznajesz mej religii, więc wcale nie masz religii; będziesz przeto znienawidzonym przez swych sąsiadów, swe miasto, swą prowincję. Prawo nietolerancji jest przeto głupie i barbarzyńskie; jest to prawo tygrysów, jednakowoż okropniejsze, gdyż tygrysy rozdzierają swe ofiary, by się pożywić, a myśmy się tępili gwoli paragrafów.
Smak artystyczny, który coraz bardziej rozpowszechnił się po świecie, począł się tworzyć pod niebem greckim. Wszelkie twory obcych ludów dostawały się do Grecji jedynie jako pierwsze zaczątki, przybierając następnie odmienną naturę i postać w tym kraju, który, jak powiadają, Minerwa przeznaczyła Grekom na mieszkanie, dla umiarkowanego klimatu, przed wszystkimi innymi, jako kraj mający wydawać mądre umysły.(Johann Joachim Winckelmann, 1764) . Wartość 1: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. Wartość 2: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. @
Obywatel świata, stosuje się do wszystkich tych ustaw państwa, których mądrość, sprawiedliwość i powszechna użyteczność są widoczne; innym poddaje się z konieczności. Pragnie on dobra swego narodu, ale w równej mierze pragnie go też dla innych i nie byłby zdolny do budowania dobrobytu, sławy, wielkości swej ojczyzny na świadomem wykorzystaniu i gnębieniu innych państw.(Christoph Martin Wieland, 1788) . Wartość 1: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. Wartość 2: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. @
Rodzaj ludzki winien się poprawiać, bądź to przez nowe odkrycia w nauce i sztuce, a co z tego wynika, w środkach dobrobytu jednostkowego i pomyślności ogółu: bądź to przez postęp w zasadach postępowania i moralności praktycznej, bądź przez istotne udoskonalanie zdolności umysłowych, moralnych i fizycznych […]. Nadejdzie więc chwila, gdy słońce świecić będzie jedynie ludziom wolnym na ziemi i nie uznającym innego władcy ponad swój rozum: kiedy tyrani i niewolnicy, księża i ich głupie lub hipokryckie narzędzia istnieć będą tylko w historii lub na scenie.(Markiz de Condorcet, 1795) . Wartość 1: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm. Wartość 2: a. tolerancja religijna, b. neohellenizm, c. rozwój nauki eksperymentalnej, d. walka z demagogią, e. zniesienie feudalizmu, f. wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy, g. wiara w postęp ludzkości, h. prawo do publicznych zgromadzeń, i. kosmopolityzm, j. wolność prasy, k. ekumenizm, l. pacyfizm.
Kilka wierszy dalej Newton pisze: Nie tworzę hipotez, hypotheses non fingo. Gdyż wszystko, czego nie można wywieść ze zjawisk, jest hipotezą, na hipotezy zaś, czy to metafizyczne, czy fizyczne, będące czy to przypuszczeniami jakości tajemnych, czy też przypuszczeniami mechanicznymi, nie ma miejsca w filozofii doświadczalnej […]. Nadejdzie może czas, gdy będziemy rozporządzali dość wielkim zasobem doświadczeń, by poznać inne jeszcze zasady, które dziś są przed nami ukryte.
(Wolter, 1738), Prawa ludzkiego nie można w żadnym wypadku budować na czem innem, jak na tem prawie natury, a wielką zasadą, powszechną zasadą jednego i drugiego na całym świecie jest przykazanie: Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. Postępując podług tej zasady, niepodobna z niej wysnuć, jak człowiek mógłby rzec drugiemu: Wierz, w co ja wierzę, a w co ty wierzyć nie możesz, – inaczej zginiesz. To właśnie mówi się w Hiszpanii, w Portugalii, w Goa. W kilku innych krajach poprzestaje się obecnie na powiedzeniu:
(Wolter, 1763), Wierz, lub będę cię nienawidził; wierz, lub będę ci czynił tyle złego, ile tylko potrafię; potworze, nie wyznajesz mej religii, więc wcale nie masz religii; będziesz przeto znienawidzonym przez swych sąsiadów, swe miasto, swą prowincję
. Prawo nietolerancji jest przeto głupie i barbarzyńskie; jest to prawo tygrysów, jednakowoż okropniejsze, gdyż tygrysy rozdzierają swe ofiary, by się pożywić, a myśmy się tępili gwoli paragrafów.Smak artystyczny, który coraz bardziej rozpowszechnił się po świecie, począł się tworzyć pod niebem greckim. Wszelkie twory obcych ludów dostawały się do Grecji jedynie jako pierwsze zaczątki, przybierając następnie odmienną naturę i postać w tym kraju, który, jak powiadają, Minerwa przeznaczyła Grekom na mieszkanie, dla umiarkowanego klimatu, przed wszystkimi innymi, jako kraj mający wydawać mądre umysły.
(Johann Joachim Winckelmann, 1764), Obywatel świata, stosuje się do wszystkich tych ustaw państwa, których mądrość, sprawiedliwość i powszechna użyteczność są widoczne; innym poddaje się z konieczności. Pragnie on dobra swego narodu, ale w równej mierze pragnie go też dla innych i nie byłby zdolny do budowania dobrobytu, sławy, wielkości swej ojczyzny na świadomem wykorzystaniu i gnębieniu innych państw.
(Christoph Martin Wieland, 1788), Rodzaj ludzki winien się poprawiać, bądź to przez nowe odkrycia w nauce i sztuce, a co z tego wynika, w środkach dobrobytu jednostkowego i pomyślności ogółu: bądź to przez postęp w zasadach postępowania i moralności praktycznej, bądź przez istotne udoskonalanie zdolności umysłowych, moralnych i fizycznych […]. Nadejdzie więc chwila, gdy słońce świecić będzie jedynie ludziom wolnym na ziemi i nie uznającym innego władcy ponad swój rozum: kiedy tyrani i niewolnicy, księża i ich głupie lub hipokryckie narzędzia istnieć będą tylko w historii lub na scenie.
(Markiz de Condorcet, 1795), walka z demagogią, wolność prasy, prawo do publicznych zgromadzeń, ekumenizm, wiara w dogmaty i niepodważalne prawdy
Cytat | Wartość 1 | Wartość 2 |
---|---|---|
Kilka wierszy dalej Newton pisze: Nie tworzę hipotez, hypotheses non fingo. Gdyż wszystko, czego nie można wywieść ze zjawisk, jest hipotezą, na hipotezy zaś, czy to metafizyczne, czy fizyczne, będące czy to przypuszczeniami jakości tajemnych, czy też przypuszczeniami mechanicznymi, nie ma miejsca w filozofii doświadczalnej […]. Nadejdzie może czas, gdy będziemy rozporządzali dość wielkim zasobem doświadczeń, by poznać inne jeszcze zasady, które dziś są przed nami ukryte.(Wolter, 1738) |
||
Prawa ludzkiego nie można w żadnym wypadku budować na czem innem, jak na tem prawie natury, a wielką zasadą, powszechną zasadą jednego i drugiego na całym świecie jest przykazanie: Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. Postępując podług tej zasady, niepodobna z niej wysnuć, jak człowiek mógłby rzec drugiemu: Wierz, w co ja wierzę, a w co ty wierzyć nie możesz, – inaczej zginiesz. To właśnie mówi się w Hiszpanii, w Portugalii, w Goa. W kilku innych krajach poprzestaje się obecnie na powiedzeniu:(Wolter, 1763)Wierz, lub będę cię nienawidził; wierz, lub będę ci czynił tyle złego, ile tylko potrafię; potworze, nie wyznajesz mej religii, więc wcale nie masz religii; będziesz przeto znienawidzonym przez swych sąsiadów, swe miasto, swą prowincję. Prawo nietolerancji jest przeto głupie i barbarzyńskie; jest to prawo tygrysów, jednakowoż okropniejsze, gdyż tygrysy rozdzierają swe ofiary, by się pożywić, a myśmy się tępili gwoli paragrafów. |
||
Smak artystyczny, który coraz bardziej rozpowszechnił się po świecie, począł się tworzyć pod niebem greckim. Wszelkie twory obcych ludów dostawały się do Grecji jedynie jako pierwsze zaczątki, przybierając następnie odmienną naturę i postać w tym kraju, który, jak powiadają, Minerwa przeznaczyła Grekom na mieszkanie, dla umiarkowanego klimatu, przed wszystkimi innymi, jako kraj mający wydawać mądre umysły.(Johann Joachim Winckelmann, 1764) |
||
Obywatel świata, stosuje się do wszystkich tych ustaw państwa, których mądrość, sprawiedliwość i powszechna użyteczność są widoczne; innym poddaje się z konieczności. Pragnie on dobra swego narodu, ale w równej mierze pragnie go też dla innych i nie byłby zdolny do budowania dobrobytu, sławy, wielkości swej ojczyzny na świadomem wykorzystaniu i gnębieniu innych państw.(Christoph Martin Wieland, 1788) |
||
Rodzaj ludzki winien się poprawiać, bądź to przez nowe odkrycia w nauce i sztuce, a co z tego wynika, w środkach dobrobytu jednostkowego i pomyślności ogółu: bądź to przez postęp w zasadach postępowania i moralności praktycznej, bądź przez istotne udoskonalanie zdolności umysłowych, moralnych i fizycznych […]. Nadejdzie więc chwila, gdy słońce świecić będzie jedynie ludziom wolnym na ziemi i nie uznającym innego władcy ponad swój rozum: kiedy tyrani i niewolnicy, księża i ich głupie lub hipokryckie narzędzia istnieć będą tylko w historii lub na scenie.(Markiz de Condorcet, 1795) |
Indeks dolny Źródła cytatów:
> Markiz de Condorcet, Szkic historycznego obrazu postępu ludzkiego umysłu, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 31.
> Christoph Martin Wieland, Tajemnica kosmopolitycznego porządku, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 31.
> Johann Joachim Winckelmann, Historia sztuki antycznej, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 32.
> Wolter, Traktat o tolerancji, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 25‑26.
> Wolter, Elementy filozofii Newtona, 1738 w: Oświecenie, oprac. Julian Bartyś, Jakub Goldberg, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 21, Warszawa 1961, s. 3. Indeks dolny koniecŹródła cytatów:
> Markiz de Condorcet, Szkic historycznego obrazu postępu ludzkiego umysłu, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 31.
> Christoph Martin Wieland, Tajemnica kosmopolitycznego porządku, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 31.
> Johann Joachim Winckelmann, Historia sztuki antycznej, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 32.
> Wolter, Traktat o tolerancji, w: Europa w wieku oświecenia (1715‑1789), oprac. Józef Feldman, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, s. 25‑26.
> Wolter, Elementy filozofii Newtona, 1738 w: Oświecenie, oprac. Julian Bartyś, Jakub Goldberg, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 21, Warszawa 1961, s. 3.
Własnymi słowami w jednym zdaniu napisz, jakie są przesłania obu źródeł. Co ich autorzy chcieli przekazać odbiorcom? Następnie wskaż podobieństwo w ich wymowie, a na koniec podaj co najmniej jedną różnicę, którą dostrzegasz między tymi tekstami.
Źródło A
Rozważania dotyczące rozumu ludzkiegoZałóżmy zatem, że umysł jest, jak się to mówi, czystą kartą, niezapisaną żadnymi znakami, że nie ma on idei; jak się dochodzi do tego, że je zdobywa? […] Skąd bierze się w umyśle cały materiał dla rozumu i wiedzy. Odpowiadam na to jednym słowem: z doświadczenia: na nim oparta jest cała nasza wiedza. […] Jest tedy rzeczą wielkiej wagi, aby mieć jak największe staranie o to, iżby umiejętnie kierować rozumem w poszukiwaniu wiedzy i wydawaniu sądów.
Źródło B
Co to jest oświecenie?Oświecenie jest wyjściem człowieka z jego samozawinionego niemowlęctwa. Niemowlęctwo jest to niemożność posługiwania się swym rozumem, bez przewodnictwa drugich. […] Sapere aude! Miej odwagę posługiwania się własnym rozumem! Oto hasło Oświecenia.
Połącz nazwę epoki z językiem, w którym występuje.
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
W epoce oświecenia żyli pierwsi zdeklarowani deiści i ateiści. Rozstrzygnij, za kogo uważali się autorzy poniższych źródeł, wpisując przy fragmentach ich publikacji odpowiednio „deista” lub „ateista”.
Źródło A
Naturalna historia religiiWstrząsy w naturze, zaburzenia, cudowne przypadki i czyniący cuda ludzie, choć sprzeczne są z zamiarami mądrego nadzorcy, na rodzaju ludzkim robią wrażenie, które jest źródłem wszelkiej religijności.
Źródło B
System przyrody czyli prawa świata fizycznego i moralnegoWłaściwie pojęty […] opiera się na przyrodzie i rozumie, które w przeciwieństwie do religii nie usprawiedliwią i nie zmażą zbrodni niegodziwców. […] Niezależnie od tego, czy Bóg istnieje, czy też go nie ma wcale, obowiązki nasze będą zawsze takie same; i jeżeli zapytamy naszą naturę, to odpowie nam ona, że występek jest złem, a cnota rzeczywistym dobrem.
Zaznacz wydarzenia z historii Kościoła katolickiego, które zasługują na potępienie w myśl poglądów wyrażonych w źródłach.
Źródło A
TestamentW gruncie rzeczy lud nie ma żadnego pojęcia o swojej religii. To, co nazywają religią, jest tylko ślepym przywiązaniem do nieznanych mu przekonań i tajemniczych praktyk. Odebrać ludowi religię, to właściwie nic mu nie odebrać. Gdyby się udało zachwiać jego przesądami lub go z nich uleczyć, doprowadziłoby się do zmniejszenia lub unicestwienia niebezpiecznego zaufania, jakie pokłada w interesownych przewodnikach i obudziłoby w nim nieufność do tych, którzy pod pozorem religii bardzo często podburzają lud do zgubnych dlań nadużyć.
Źródło B
Traktat o tolerancjiMniemam, że nie oddaliłem się zbytnio od tematu […] zalecając ludziom religię, która jednoczy, a nie dzieli, religię, która nie jest własnością żadnego stronnictwa i która kształtuje swych wyznawców na cnotliwych obywateli, a nie bezrozumnych scholastyków [zwolenników dogmatów, prawdy objawionej], religię, która jest pobłażliwa, a nie prześladuje, która uczy, że cały zakon Boży sprowadza się do miłości Boga i bliźniego, a nie tę, która z Boga czyni tyrana, a z bliźnich ofiary przeznaczone na stos.
Wydarzenie | Zaznaczenie |
786 – wprowadzenie kultu obrazów i krzyży | □ |
IX–XI w. – powstanie szkół przyklasztornych, do których z czasem mogą uczęszczać ludzie świeccy; Kościół jest zaangażowany w tworzenie pierwszych uniwersytetów | □ |
1054 – schizma wschodnia | □ |
1096–1291 – wyprawy krzyżowe | □ |
1160 – za sprawą Piotra Waldo powstaje pierwsze tłumaczenie Biblii na język nowożytny (francuski) | □ |
1163 – sobór w Tours; na mocy jego postanowień heretycy mają być ścigani i więzieni, a ich dobra konfiskowane | □ |
1415 – Jan Hus skazany na śmierć przez spalenie na stosie | □ |
1456 – wydanie drukiem Biblii przez Jana Gutenberga | □ |
1496 – twórczość Michała Anioła zostaje objęta mecenatem papieża | □ |
1517 – wystąpienie Marcina Lutra | □ |
1572 – noc św. Bartłomieja: w Paryżu francuscy katolicy dokonują masakry 70 tys. hugenotów (wyznawców kalwinizmu) | □ |
1582 – wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego przez papieża Grzegorza XIII | □ |
1598 – edykt nantejski gwarantuje hugenotom swobodę przekonań | □ |
1648 – pokój westfalski kończy wojnę trzydziestoletnią, której bezpośrednią przyczyną był konflikt natury religijnej między państwami protestanckimi Świętego Cesarstwa Rzymskiego (I Rzeszy) a katolicką monarchią Habsburgów | □ |
1685 – odwołanie edyktu nantejskiego; Francję opuszcza 500 tys. hugenotów | □ |
O duchu prawGdzie w jednej osobie lub w jednym ciele urzędowym władza prawodawcza łączy się z władzą wykonawczą, tam nie masz wolności, albowiem istnieje obawa, że ten sam monarcha lub ten sam senat stanowić będzie prawa tyrańskie, by je wykonywać po tyrańsku. Nie masz również wolności, skoro władza sądownicza nie jest oddzielną od władzy prawodawczej i wykonawczej. Jeśli złączona jest z władzą prawodawczą, powstaje samowolność w stosunku do życia i wolności obywatela, albowiem sędzia będzie zarazem prawodawcą. Jeśli jest złączona z władzą wykonawczą, sędzia posiadać będzie siłę ujarzmiciela. Wszystko przepadnie, jeżeli ten sam człowiek lub to samo ciało, ciało najmożniejszych, szlachty lub ludu wykonywać będzie wszystkie trzy władze: stanowienia praw, wykonywania uchwał publicznych i sądzenia zbrodni lub sporów prywatnych.
Wykaż, że frontyspis (strona poprzedzająca kartę tytułową książki) Wielkiej encyklopedii francuskiej przedstawia cel, który przyświecał autorom przy jej tworzeniu. Odwołaj się do elementów graficznych.
Źródło A
Źródło B
Rozprawa wstępna wydawcówDzieło, którego pierwszy tom wydajemy w tej chwili, ma spełnić dwa zadania. Jako Encyklopedia winno przedstawić, o ile to możliwe, układ i wzajemną zależność wiadomości ludzkich. Zaś jako Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł musi zawierać w dziedzinie każdej nauki i sztuki zarówno wyzwolonej, jak mechanicznej, zasady ogólne będące jej podstawą oraz najważniejsze wiadomości szczegółowe, składające się na jej treść i zręby. […] Jest to więc rodzaj mapy świata, której zadaniem jest pokazanie głównych krajów, ich położenia, wzajemnej zależności, oraz drogi wiodącej od jednych do drugich w prostej linii. Droga ta często jest najeżona trudnościami, które są znane tylko mieszkańcom danego kraju lub podróżnikom, a można by je pokazać jedynie na specjalnych mapach, niezmiernie szczegółowych. Tymi specjalnymi mapami będą poszczególne artykuły Encyklopedii, a drzewo, czyli tablica wiadomości zastąpi mapę świata.
Przeanalizuj wybrane hasła z Wielkiej encyklopedii francuskiej i wyjaśnij, dlaczego encyklopedyści spotykali się z krytyką osób z kręgów władz państwowych i kościelnych.
Źródło A
WŁADZA
Zgoda ludzi żyjących w społeczności jest podstawą władzy. Kto zdobył władzę siłą, siłą się tylko przy niej utrzymuje, bez prawa przekazywania swego tytułu, ludom zaś wolno zawsze protestować przeciw podobnej władzy. Zakładając społeczeństwa ludzie tylko dlatego wyrzekli się części niezależności, która jest ich stanem przyrodzonym, ażeby zapewnić sobie korzyści wynikające z podporządkowania się władzy prawnej i rozumnej. Nigdy nie zamierzali poddać się bez ograniczeń samowolnym panom ani pogodzić się z tyranią i uciskiem, ani wreszcie dawać innym prawo unieszczęśliwiania podwładnych.
Źródło B
PRZEDSTAWICIELE
Pod rządami feudalnymi szlachta i kler przez długie wieki mieli wyłączne prawo przemawiania w imieniu całego narodu i występowania w roli jedynych jego reprezentantów. Lud składający się z rolników, mieszkańców miast i wsi i z rękodzielników, jednym słowem: obejmujący najliczniejszą i najpotężniejszą część społeczeństwa, nie miał prawa zabierania głosu; musiał bez szemrania przyjmować postanowienia podsunięte przez kilku wielmożów i zatwierdzone przez władcę. Tak więc nie słuchano nigdy głosu ludu i uważano go za nikczemny tłum, godny pogardy, niezdolny do przyłączenia się do szczupłego chóru dumnych i niewdzięcznych panów, korzystających z jego trudów i nie poczuwających się do zwykłego stwierdzenia, że mu cokolwiek zawdzięczają.
Źródło C
LUD
Jeśli rzucimy okiem na kilka nowoczesnych państw, zobaczymy, że w Anglii lud wybiera swych reprezentantów do Izby Gmin i że Szwecja wzywa stan wieśniaczy do zgromadzeń narodowych.
Niegdyś we Francji lub był uważany za najpożyteczniejszą, najcenniejszą i – co za tym idzie – najbardziej godną szacunku część narodu. Sądzono wtedy, że lud może zajmować miejsce w Stanach Generalnych, a parlamenty królestwa uważały za jednoznaczną rację swoją i ludu. […] Henryk IV miał rację, kiedy pragnął, aby jego lud żył w dobrobycie, i gdy obiecywał, że będzie się starał zapewnić każdemu rolnikowi tłustą gęś w garnku. Przelejcie w ręce ludu dużo pieniędzy, a z pewnością odpłynie do skarbca publicznego część tak duża, że nikt tego nie pożałuje; ale wyrywać mu siła pieniądze, zarobione ciężko jego trudem i przemyślnością, to znaczy pozbawiać państwo dobrobytu i bogactw.
Indeks dolny Źródło cytatów: Encyklopedia albo Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł..., tłum. i oprac. Ewa Rzadkowska, Wrocław 1952, s. 175–180, 223, 230–231. Indeks dolny koniecŹródło cytatów: Encyklopedia albo Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł..., tłum. i oprac. Ewa Rzadkowska, Wrocław 1952, s. 175–180, 223, 230–231.
Przygotuj się do dyskusji na temat aktualności oświeceniowych haseł we współczesnym świecie. Wypisz trzy, najważniejsze twoim zdaniem, problemy naszych czasów, w rozwiązaniu których mogłoby pomóc odwołanie się do idei oświecenia. Uzasadnij krótko swoje wybory (1–2 zdania).