Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Jaką rolę pełni stężony kwas siarkowy(VI) w reakcji estryfikacji?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

3) projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi; wskazuje funkcję stężonego ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

3) projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami nieorganicznymi i karboksylowymi; wskazuje na funkcję stężonego ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje budowę estrów i wybrane ich zapachy;

• charakteryzuje, czym jest wiązanie estrowe;

• rozpoznaje i wskazuje grupę funkcyjną jaką posiadają estry.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek

• okienko informacyjne;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel stawia na stole po lewej stronie stołu zestaw odczynników: kwas etanowy (octowy), alkohol etylowy, a po prawej stronie perfumy lub olejek zapachowy, ewentualnie odświeżacz powietrza, i pojemnik z tlenkiem wodoru (wodą). Następnie zadaje pytanie uczniom: Jakiego istotnego odczynnika chemicznego brakuje, aby mogła zajść “pewna” reakcja chemiczna z zastosowaniem substancji chemicznych, które stoją po lewej stronie stołu? Jaki związek chemiczny można otrzymać z tych odczynników?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Dlaczego obecność kwasu siarkowego(VI) jest nieodzowna do przebiegu reakcji estryfikacji?”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.   Prowadzący sprawdza wiedzę wyjściową uczniów, zadając pytania: jak zbudowane są estry? Jak tworzy się nazwy estrów?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca uczniom dobrać się w grupy. Ich zadaniem będzie wyszukanie w dostępnych źródłach informacji na temat: co to jest katalizator, czym się cechuje, jakie są rodzaje katalizatorów, a następnie ułożenie do zdobytych informacji zadania w postaci krzyżówki, rebusów. W przypadku krzyżówki, uczniowie mogą skorzystać z generatora, np. Quizziz. Po wykonaniu zadania, chętne osoby prezentują efekt swojej pracy na forum klasy, a pozostali uczniowie rozwiązują zadanie.

2. Nauczyciel poleca pracę w parach z filmem samouczkiem, który przedstawia rolę katalizatora w reakcji estryfikacji. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

3. Uczniowie analizują treści w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”, dotyczące równań reakcji otrzymywania estrów. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji estryfikacji na tablicy – chętni uczniowie zapisują przykłady na tablicy, a pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność zapisu.

4. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Kartkę papieru w zeszycie uczniowie dzielą na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje, np. katalizator. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu. Po wyznaczonym czasie, chętni uczniowie mogą zaprezentować swoje efekty na forum klasy.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej, zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie w ramach podsumowania.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji. 2. Uczniowie odpowiadają na pytanie: „Jaka jest rola katalizatora w samochodach benzynowych?”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek można zastosować podczas zajęć z nazewnictwa estrów, mechanizmu estryfikacji lub podczas powtórzenia wiadomości z tematu estrów. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do samokształcenia celem uzupełnienia luk kompetencyjnych. Nauczyciel medium może też wykorzystać w ramach metody lekcji odwróconej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.

2. Odczynniki chemiczne: kwas etanowy (octowy), alkohol etylowy, perfumy lub olejek zapachowy ewentualnie odświeżacz powietrza i pojemnik z tlenkiem wodoru (wodą).