Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Spór o Rzeczpospolitą w traktatach Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Stanisława Orzechowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pozna kontekst historyczny renesansowego sporu o Rzeczpospolitą;

• ustosunkuje się do poglądów wyrażanych przez czołowych publicystów polskiego renesansu;

• wskaże różnice w poglądach Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Stanisława Orzechowskiego na temat konieczności reform w Rzeczypospolitej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

2. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem. Słuchają informacji dotyczących podejścia Modrzewskiego i Orzechowskiego do wizji Rzeczpospolitej. Zapisują sformułowane przez Modrzewskiego postulaty dotyczące zmian, które należy zaprowadzić w państwie. Oceniają, które postulaty można uznać za aktualne, warte przemyślenia także współcześnie. Wyjaśniają również, co jest gwarantem ładu według Orzechowskiego.

2. Uczniowie prowadza dyskusję na temat środków retorycznych pojawiających się w dziele Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej. Wyjaśniają również ich funkcję.

3. Uczniowie dobierają się w pary. Zadaniem każdej dwójki jest:
   - wskazanie różnic w podejściu Modrzewskiego i Orzechowskiego do wizji Rzeczpospolitej,
   - uzasadnienie, że Modrzewski i Orzechowski są zaangażowani w życie społeczne oraz polityczne kraju.
   Następnie, również w parach, rozwiązują ćwiczenia w sekcji „Audiobook”.

4. Nauczyciel wyświetla na dużym ekranie mapę myśli. Uczniowie w kilkuosobowych grupach podają przyczyny ocenzurowania części traktatu O poprawie Rzeczpospolitej Frycza Modrzewskiego. Porównują również stosunek do Kościoła Modrzewskiego i Orzechowskiego.
   Przedstawiciele zespołów prezentują wyniki pracy grupy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie zapoznają się z wierszem Czesława Miłosza Naród. Wskazują problemy narodowe, o których mowa w tekście Miłosza, a które są tożsame z kwestiami poruszanymi w dziele Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej.

   Czesław Miłosz
   Naród
   Najczystszy z narodów ziemi gdy osądza je światło błyskawic,
   Bezmyślny a przebiegły w trudzie zwykłego dnia.

   Bez litości dla wdów i sierot, bez litości dla starców,
   Kradnący sprzed ręki dziecka skórkę od chleba.

   Życie składa w ofierze, aby ściągnąć gniew niebios na wrogów,
   Płaczem sierot i kobiet wroga porażą.

   Władzę oddaje ludziom o oczach handlarzy złotem,
   Pozwala wznosić się ludziom o sumieniach zarządców bordelu.

   Najlepsi jego synowie pozostają nieznani,
   Zjawiają się tylko raz jeden, aby umrzeć na barykadach.

   Gorzkie łzy tego ludu przerywają w połowie pieśń,
   A kiedy milknie pieśń, mówi się głośno dowcipy.

   W kątach izb cień przystaje i pokazuje na serce,
   Za oknem wyje pies do niewidzialnej planety.

   Naród wielki, naród niezwalczony, naród ironiczny,
   Umie rozpoznać prawdę zachowując o tym milczenie.

   Koczuje na targowiskach, porozumiewa się żartem,
   Handluje starymi klamkami ukradzionymi w ruinach.

   Naród w pomiętych czapkach, z całym dobytkiem na plecach,
   Idzie szukając siedzib na zachód i na południe.

   Nie ma ni miast ni pomników, ni rzeźby ani malarstwa,
   Tylko z ust do ust niesione słowo i wróżbę poetów.

   Mężczyzna tego narodu, przystając nad syna kołyską,
   Powtarza słowa nadziei zawsze dotychczas daremne.

   Źródło: Czesław Miłosz, Naród, [w:] tegoż, Światło dzienne, Warszawa 1953, s. 16.

2. Po analizie wiersza we wnioskach powinny się pojawić następujące kwestie: społeczna niesprawiedliwość, przyzwolenie na cierpienie słabszych, brak przemyślanego planu działania, niemoralność: hipokryzja, nieuczciwość, sprzedajność.

Praca domowa:

1. Wyjaśnij, dlaczego dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej określano mianem „polskiej utopii”.

Materiały pomocnicze:

• Dziedzictwo Andrzeja Frycza Modrzewskiego w myśli politycznej i humanistycznej, red. Jerzy Kukulski, Toruń 2004.

• Stanisława Orzechowskiego polskie dialogi polityczne:1563–1564, Kraków 1919.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.