Dla nauczyciela
Autor: Miłosz Biedrzycki
Przedmiot: Język polski
Temat: Świat przyrody w wierszach Bolesława Leśmiana Wieczór i Przedwieczerz
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
opisuje sposób obrazowania przyrody w poezji Bolesława Leśmiana;
określa funkcję środków stylistycznych opisujących przyrodę w wybranych wierszach Leśmiana;
wyjaśnia, czym są leśmianizmy i wskaże przykłady w tekstach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
interpretacje muzyczne.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel zapowiada temat nadchodzących zajęć i nawiązuje rozmowę z uczniami o Bolesławie Leśmianie. Czy jego twórczość jest im znana? Jakie skojarzenia z tym autorem mają uczniowie? Czy postrzegają jego poezję wyłącznie jako element historii literatury, czy odnoszą ją również do dnia dzisiejszego? (Być może niektórzy z uczniów będą kojarzyć pieśni i piosenki do słów Leśmiana).
Nauczyciel prosi uczniów o samodzielne odszukanie utworów Leśmiana i zorientowanie się, czy któryś z napotkanych wierszy przemawia do wrażliwości uczniów. Jeśli tak, nauczyciel prosi o przygotowanie głośnego odczytania takiego tekstu podczas zajęć.
Uwaga: jest to propozycja opcjonalna i dla chętnych.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. Następnie udostępnia e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z zawartością sekcji „Przeczytaj”.
Czytanie wierszy. Chętni uczniowie przedstawiają wiersze Leśmiana, które przygotowali (4–5 utworów ogółem). Po odczytaniu każdego z wierszy osoba przedstawiająca go opowiada krótko, jakie cechy utworu zadecydowały o wyborze.
Interludium muzyczne. Nauczyciel odtwarza uczniom wybrane utwory ze słowami Bolesława Leśmiana: Mrok na schodach… (opcjonalnie: w dwóch wersjach, z muzyką Zygmunta Koniecznego i w wykonaniu np. Magdy Umer oraz w wykonaniu zespołu Stare Dobre Małżeństwo albo, jeśli takie będzie dostępne, wręcz amatorskim, ogniskowym; w tym przypadku chodzi o pokazanie, w jaki sposób tekst Leśmiana „poszedł w lud”); Tam na rzece… w wykonaniu Adama Struga i Stanisława Soyki; ewentualnie również inne według uznania nauczyciela.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami o tym, jakie cechy poezji Leśmiana sprawiają, że może ona trafiać do współczesnych odbiorców i być np. wykorzystywana jako teksty piosenek. Można poruszyć zagadnienia atrakcyjności brzmieniowej, regularnej rytmiki, satysfakcji intelektualnej i estetycznej w zetknięciu z inwencją słowotwórczą Leśmiana i jego kreacyjnym podejściem do składni; jeżeli pojawią się głosy argumentujące, że poezja Leśmiana jest nieatrakcyjna dla współczesnego odbiorcy (z powodu np. staroświeckiego słownictwa, ostentacyjnej emocjonalności, niecodziennej składni, elementów spekulatywnych itp.) warto i je przedyskutować.
Następnie uczniowie oglądają film.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (3–5). Uczniowie w grupach wykonują polecenia dotyczące filmu. Następnie reprezentanci zespołów przedstawiają odpowiedzi.Uczniowie zapoznają się z zadaniami w sekcji „Sprawdź się”. Ćwiczenia 1‑3 wykonują indywidualnie. Następnie dobierają się w pary i w parach wykonują pozostałe zadania z sekcji, po czym porównują odpowiedzi z sąsiednią parą. Następnie osoby z wybranych par odczytują odpowiedzi, nauczyciel ocenia ich poprawność.
Faza podsumowująca:
Faza podsumowująca ma charakter swobodnej dyskusji z uczniami o aspektach poezji Leśmiana poznanych w trakcie zajęć. Warto zwrócić uwagę uczniów na sposób, w jaki Leśmian opisuje świat przyrody. Nauczyciel może wspomnieć o tym, że Leśmian bardzo dobrze znał poezję rosyjską, a za jej pośrednictwem – poezję kręgów kulturowych, w których takie łączenie treści zmysłowych z filozoficznymi i teologicznymi było często spotykane (chodzi np. o utwory poetów języka perskiego: Dżalaluddina Rumiego czy Hafeza). Nauczyciel może również przedstawić uczniom, jako ciekawostkę, informację o tym, że dwaj znani polscy poeci, Bolesław Leśmian i Jan Brzechwa, byli blisko spokrewnieni (bracia stryjeczni) i nosili to samo nazwisko rodowe Lesman.
Praca domowa:
Bolesław Leśmian napisał jeszcze dwa wiersze zatytułowane Wieczór. Wybierz jeden z nich i dokonaj jego interpretacji.
Materiały pomocnicze:
Projekt LEŚMIAN w wykonaniu krakowskiej aktorki Marzeny Ciuły.
Jan Sochoń, Muzyczność literatury: Leśmian i inni…, Instytut Filozofii UKSW, Warszawa 2011.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z filmem, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.