Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Elementy stoicyzmu i epikureizmu w poezji Horacego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• redaguje notatkę na temat stoicyzmu i epikureizmu;

• bierze udział w dyskusji na temat kwestii filozoficznych w życiu współczesnej młodzieży;

• określa podmiot liryczny oraz sytuację liryczną w wybranych utworach Horacego;

• odnajduje w utworach Horacego odniesienia do filozofii.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie notatki o epikureizmie i stoicyzmie w dowolnej formie (tabela, punkty, opis) z uwzględnieniem następujących aspektów:
   - założyciele,
   - przedstawiciele,
   - data powstania danej szkoły filozoficznej,
   - najważniejsze hasła,
   - postawy.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”.

2. Chętna osoba odczytuje na głos fragment tekstu Joanny Bulskiej i Aliny Dworak:
   Od ponad wieku doświadczamy niespotykanego w  dziejach ludzkości postępu cywilizacyjnego, który skutkuje dokonującymi się przemianami kulturowymi i  społecznymi. To właśnie wskutek transformacji ustrojowej nastąpiły radykalne zmiany polityczne, społeczne, kulturowe, a  także wzrosło znaczenie edukacji i  wiedzy. Przemiany kulturowo‑cywilizacyjne, a  przede wszystkim ich dynamika, skok technologiczny oraz pojawienie się nowych narzędzi służących prawie natychmiastowej komunikacji z  całym światem przyczyniły się do przyspieszenia tempa życia. Ale jak każda przemiana, transformacja ustrojowa zrodziła inne, „nowe”, dotychczas nieznane problemy i związane z  tym zagrożenia, powstały dotąd nam obce wzory zachowań społeczno‑kulturowych, patologii społecznej, uzależnień i  stylu życia. Pokoleniu przełomu XX/XXI wieku dane jest zatem żyć w nowej, zmieniającej się rzeczywistości. Wchodzące w  dorosłość współczesne młode pokolenie jest wychowane w posttransformacyjnym społeczeństwie, zdominowanym przez konsumpcję oraz cechującym się przyśpieszonym tempem życia. Konsekwencją dokonujących się w  świecie przeobrażeń są trudności w  adaptacji, zwłaszcza młodego pokolenia, do wciąż zmieniającej się i niestabilnej rzeczywistości.
   Joanna Bulska, Alina Dworak, Społeczno‑środowiskowa perspektywa zagrożeń zdrowia pokolenia młodych dorosłych, „CHOWANNA” 2019, tom jubileuszowy.

3. Nauczyciel pyta uczniów, czy zgadzają się z refleksjami z tekstu oraz o to, w jaki sposób młodzi ludzie odnoszą się obecnie do kwestii filozoficznych. Czy epikureizm i stoicyzm to postawy odpowiadające osobistym intuicjom uczniów dotyczącym właściwego sposobu życia? Czy można znaleźć słabe punkty dla obu z tych światopoglądów z perspektywy człowieka współczesnego?

Faza realizacyjna:

1. Chętne osoby recytują pieśni Horacego. Następuje objaśnienie niezrozumiałych wyrażeń i odwołań kulturowych i historycznych. Wstępne rozpoznanie: określenie podmiotu lirycznego i sytuacji lirycznej. Następnie nauczyciel prosi uczniów, by wykonali wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

2. Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują mapę myśli. Następnie nauczyciel poleca uczniom, by w parach wykonali polecenia z sekcji „Mapa myśli”. Informuje, że ważny jest czas, ale i precyzja wykonania poleceń. Ocenia wyniki pracy najszybciej zgłaszających się par. Wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na pytania, np.:
   – Jakie są różnice pomiędzy stoicyzmem a epikureizmem?
   – Odniesienia do której filozofii można odnaleźć w utworach Horacego?

Praca domowa:

1. Satyra II 2 (Quae virtus et quanta) to obszerny utwór, w którym znalazł się m.in. fragment poświęcony ucztowaniu. Napisz tekst (liczący 120‑150 słów), w którym wykażesz, że zawarte w satyrze uwagi kulinarne wiążą się z określoną postawą filozoficzną.

Materiały pomocnicze:

• Jerzy Krókowski: Wstęp, w: Horacy. Wybór poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

• Bogna Skrzypczak‑Walkowiak, Od filozofii do filmozofii. Konteksty filozoficzne i filmowe na lekcjach języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej po 2001 roku, Poznań 2015.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.