Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Elementy stoicyzmu i epikureizmu w poezji Horacego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
redaguje notatkę na temat stoicyzmu i epikureizmu;
bierze udział w dyskusji na temat kwestii filozoficznych w życiu współczesnej młodzieży;
określa podmiot liryczny oraz sytuację liryczną w wybranych utworach Horacego;
odnajduje w utworach Horacego odniesienia do filozofii.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie notatki o epikureizmie i stoicyzmie w dowolnej formie (tabela, punkty, opis) z uwzględnieniem następujących aspektów:
- założyciele,
- przedstawiciele,
- data powstania danej szkoły filozoficznej,
- najważniejsze hasła,
- postawy.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”.
Chętna osoba odczytuje na głos fragment tekstu Joanny Bulskiej i Aliny Dworak:
Od ponad wieku doświadczamy niespotykanego w dziejach ludzkości postępu cywilizacyjnego, który skutkuje dokonującymi się przemianami kulturowymi i społecznymi. To właśnie wskutek transformacji ustrojowej nastąpiły radykalne zmiany polityczne, społeczne, kulturowe, a także wzrosło znaczenie edukacji i wiedzy. Przemiany kulturowo‑cywilizacyjne, a przede wszystkim ich dynamika, skok technologiczny oraz pojawienie się nowych narzędzi służących prawie natychmiastowej komunikacji z całym światem przyczyniły się do przyspieszenia tempa życia. Ale jak każda przemiana, transformacja ustrojowa zrodziła inne, „nowe”, dotychczas nieznane problemy i związane z tym zagrożenia, powstały dotąd nam obce wzory zachowań społeczno‑kulturowych, patologii społecznej, uzależnień i stylu życia. Pokoleniu przełomu XX/XXI wieku dane jest zatem żyć w nowej, zmieniającej się rzeczywistości. Wchodzące w dorosłość współczesne młode pokolenie jest wychowane w posttransformacyjnym społeczeństwie, zdominowanym przez konsumpcję oraz cechującym się przyśpieszonym tempem życia. Konsekwencją dokonujących się w świecie przeobrażeń są trudności w adaptacji, zwłaszcza młodego pokolenia, do wciąż zmieniającej się i niestabilnej rzeczywistości.
Joanna Bulska, Alina Dworak, Społeczno‑środowiskowa perspektywa zagrożeń zdrowia pokolenia młodych dorosłych, „CHOWANNA” 2019, tom jubileuszowy.Nauczyciel pyta uczniów, czy zgadzają się z refleksjami z tekstu oraz o to, w jaki sposób młodzi ludzie odnoszą się obecnie do kwestii filozoficznych. Czy epikureizm i stoicyzm to postawy odpowiadające osobistym intuicjom uczniów dotyczącym właściwego sposobu życia? Czy można znaleźć słabe punkty dla obu z tych światopoglądów z perspektywy człowieka współczesnego?
Faza realizacyjna:
Chętne osoby recytują pieśni Horacego. Następuje objaśnienie niezrozumiałych wyrażeń i odwołań kulturowych i historycznych. Wstępne rozpoznanie: określenie podmiotu lirycznego i sytuacji lirycznej. Następnie nauczyciel prosi uczniów, by wykonali wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.
Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują mapę myśli. Następnie nauczyciel poleca uczniom, by w parach wykonali polecenia z sekcji „Mapa myśli”. Informuje, że ważny jest czas, ale i precyzja wykonania poleceń. Ocenia wyniki pracy najszybciej zgłaszających się par. Wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na pytania, np.:
– Jakie są różnice pomiędzy stoicyzmem a epikureizmem?
– Odniesienia do której filozofii można odnaleźć w utworach Horacego?
Praca domowa:
Satyra II 2 (Quae virtus et quanta) to obszerny utwór, w którym znalazł się m.in. fragment poświęcony ucztowaniu. Napisz tekst (liczący 120‑150 słów), w którym wykażesz, że zawarte w satyrze uwagi kulinarne wiążą się z określoną postawą filozoficzną.
Materiały pomocnicze:
Jerzy Krókowski: Wstęp, w: Horacy. Wybór poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
Bogna Skrzypczak‑Walkowiak, Od filozofii do filmozofii. Konteksty filozoficzne i filmowe na lekcjach języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej po 2001 roku, Poznań 2015.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.