Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Budowa imperium osmańskiego. Zagrożenie tureckie i upadek Konstantynopola

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje proces powstawania imperium osmańskiego;

• wymienia etapy i kierunki ekspansji tureckiej w XIV–XV w.;

• tłumaczy znaczenie klęski wojsk chrześcijańskich pod Mohaczem oraz zdobycia przez Turków Konstantynopola.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Budowa imperium osmańskiego. Zagrożenie tureckie i upadek Konstantynopola”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Schemat” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy i poleca im przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz tekstów źródłowych ze schematu:

• uczniowie z grupy 1 – rozdział „Rosnące zagrożenie” oraz teksty od 1 do 6 z multimedium;

• uczniowie z grupy 2 – rozdział „Klęska pod Mohaczem przesądza o losie Konstantynopola” oraz teksty od 7 do 12 z multimedium.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie próbują intuicyjnie zadać pytania, na które odpowiedzą w trakcie lekcji (formułują w ten sposób kryteria sukcesu).

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi – po jednym z każdej grupy) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Po prezentacjach uczniowie krótko dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i je uzupełniać.

2. Nauczyciel poleca, by na podstawie posiadanej wiedzy i przedstawionych prezentacji (bazujących m.in. na tekstach źródłowych) uczniowie w parach przygotowali odpowiedzi do poleceń dołączonych do schematu. Uczniowie układają podane wydarzenia w porządku chronologicznym, nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi. Następnie uczniowie przedstawiają organizację armii tureckiej oraz turecką sztukę wojenną u schyłku średniowiecza i wspólnie omawiają odpowiedzi na forum klasy.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel prezentuje film. Tym razem uczniowie pracując w grupach czteroosobowych, przygotowują odpowiedzi do dwóch poleceń związanych ze zdobyciem Konstantynopola w 1453 r. i dalszą ekspansją turecką. Po wyznaczonym czasie wybrane grupy odczytują swoje odpowiedzi na forum. Inni uczniowie uzupełniają ich wypowiedzi. Nauczyciel pilnuje porządku pracy i w razie potrzeby udziela uczniom dodatkowych informacji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Na zakończenie nauczyciel ocenia pracę osób przedstawiających prezentacje na początku zajęć.

Praca domowa:

1. Opracuj podsumowanie tematu „Budowa imperium osmańskiego. Zagrożenie tureckie i upadek Konstantynopola” w formie pytań do krzyżówki.

2. Wykonaj ćwiczenia 1, 2 i 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Hauziński, Średniowiecze powszechne od VI do połowy XV wieku, t. 1, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 1999.

Historia powszechna XIV–XV w. Wybór tekstów, oprac. M. Małowist, Warszawa 1954.

A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne dla uczniów szkoły średniej. Starożytność, średniowiecze, Koszalin 1997.

Wiek X–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

J. Garbacik, K. Pieradzka, Teksty źródłowe do historii powszechnej wieków średnich, Kraków 1978.

Wskazówki metodyczne:

Schemat może zostać wykorzystany w trakcie zajęć poświęconych bitwie pod Warną, natomiast film – w lekcjach o dalszej ekspansji tureckiej w XVII w.