Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Powroty do przeszłości. Panny z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • porówna system wartości Wiktora Rubena jako młodzieńca i dojrzałego mężczyzny;

  • objaśni, na czym polega mityzacja przeszłości przez pamięć;

  • oceni stosunek Wiktora Rubena do przeszłości.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • giełda pomysłów.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przed lekcją nauczyciel poleca uczniom lekturę opowiadania Panny z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza. Znajomość treści będzie niezbędna do przeprowadzenia lekcji.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel na początku lekcji – w ramach giełdy pomysłów – poleca uczniom wypisanie na małych karteczkach określeń, które tworzą często pary z wyrazem „powrót”, np. szczęśliwy powrót, niespodziewany powrót, tam i z powrotem, powrót do własnego wnętrza itd. Następnie w grupach powtarzających się określeń karteczki przyklejane są na tablicy. W następnym kroku nauczyciel informuje uczniów, że będą rozpracowywać te sformułowania w kontekście opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Panny z Wilka. Prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji, podaje jej cele i zapisuje temat.

Faza realizacyjna:

  1. Fazę realizacyjną nauczyciel rozpoczyna od polecenia uczniom, by zapoznali się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie po zapoznaniu się tworzą notatkę podsumowującą informacje.

  2. Nauczyciel sprawdza znajomość treści lektury, prosząc uczniów o wspólne wykonanie polecenia 1 w sekcji „Audiobook”: Na podstawie przytoczonego fragmentu i całości opowiadania zbierz i zanotuj informacje na temat życia Wiktora Rubena. Uwzględnij informacje na temat charakteru bohatera, jego młodości, pracy zawodowej. Następnie uczniowie indywidualnie wyjaśniają, czym zostały sprowokowane słowa Wiktora: No, widzicie, tak się tworzy historia.

  3. Nauczyciel prosi uczniów, by streścili powody zewnętrzne, obiektywne, dla których Wiktor Ruben powraca do Wilka. Po wypowiedzi uczniów, nauczyciel prosi ich, by podali powody, które mogą być ukryte. Podział ten uczniowie zapisują w formie tabeli. W następnym kroku nauczyciel poleca uczniom wykonanie ćwiczeń w dwóch grupach:
    Grupa I: 1, 2 7.
    Grupa II: 3, 4, 5, 6.
    Po skończonej pracy w grupach, przedstawiciele każdej z nich przedstawiają na forum klasowym sformułowane odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. W fazie podsumowującej cały zespół klasowy wykonuje ostatnie ćwiczenie w sekcji „Sprawdź się”, w którym parafrazuje zdanie Ryszarda Przybylskiego: Pobyt w Wilku zamienił życie Rubena w proch czasu tak, aby nie zawierało metafory.

  2. Na zakończenie uczniowie wykonują zadanie: Jak utwór literacki może obrazować upływ czasu? Omów to zagadnienie na przykładach wybranych tekstów.

Praca domowa:

  1. Przypomnij znane ci utwory pokazujące, jak przeszłość wpływa na losy bohaterów. Omów, na czym ten wpływ polega.

Materiały pomocnicze:

  • Stanisław Burkot, Kontemplacja i pasja życia – Jarosław Iwaszkiewicz, [w:] Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki, red. B. Faron, Warszawa 1974.

  • Filip Żelichowski, Sens egzystencji Wiktora z „Panien z Wilka” Jarosława Iwaszkiewicza, „Sensus Historiae” 2008, t. 3.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się