Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Geneza upadku republiki. Dyktatura Juliusza Cezara

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego ostatnie 100 lat republiki to dzieje „wielkich wodzów”;

• wykazuje, że aby „przekroczyć Rubikon”, nie trzeba zbyt wielu przygotowań;

• opisuje, jak słynny Juliusz Cezar zdobył władzę w imperium rzymskim;

• rekonstruuje przebieg najkrwawszej sesji senatu w dziejach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat zajęć, ustala cel lekcji i omawia jej planowany przebieg.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni wspomnieć o konfliktach wewnętrznyc i kryzysie republiki rzymskiej.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel poleca, aby uczniowie odliczyli do ośmiu i utworzyli grupy według przypisanych numerów. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• Grupa 1 i 5 – Optymaci, popularzy i reforma Mariusza;

• Grupa 2 i 6 – Cezara droga do jedynowładztwa. Triumwirat i kampania galijska;

• Grupa 3 i 7 – Przeciw dawnemu sojusznikowi. Wojna domowa z Pompejuszem;

• Grupa 4 i 8 – Dyktator. Rządy Cezara w Rzymie oraz Idy marcowe.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”).Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie nr 2: „Wyjaśnij, jaki był wpływ monarchicznych dążeń Cezara na kształtowanie się opozycji przeciw jego rządom”. Poleca uczniom, aby pracowali nadal we wcześniejszych zespołach i w nich opracowali odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia od 1 do 5 – od najprostszych do trudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje.

4. Nauczyciel udostępnia uczniom za pomocą rzutnika lub tablicy interaktywnej ćwiczenie 6. Uczniowie pracują indywidualnie, analizując tekst źródłowy. Po zalogowaniu się na telefonie, tablecie lub komputerze przystępują do rozwiązywania zadania. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i rezultaty. Prosi wybranego ucznia, który wskazał błędne rozwiązanie, o uzasadnienie swojej decyzji i zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dyskutują o tym, co ich zdaniem było bardziej kluczowe w procesie upadku republiki: wielkie osobowości epoki czy procesy polityczno społeczne?

2. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi albo uczennicy (może być także ochotnik) podsumowanie lekcji „Geneza upadku republiki. Dyktatura Juliusza Cezara”. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego.

3. Na zakończenie prowadzący podsumowuje przebieg zajęć i dokonuje oceny pracyuczniowskich grup.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocznicze:

Beard M., SPQR. Historia starożytnego Rzymu, Poznań 2016.

Christ K., Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, Poznań‑Gniezno 2016.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Łoposzko T., Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987.

Walter G., Cezar, Warszawa 1983.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.

Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, tom 3, Wrocław 2004.

Chomicki G., Sprawski S., Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999.

Gajusz Juliusz Cezar, O wojnie domowej, Warszawa 2001.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Kraków 1977.

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty cezarów, Wrocław 1987.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać film edukacyjny jako element wprowadzenia (i powtórki) do lekcji dotyczącej powstania II triumwiratu.