Autor: Marta Kulikowska

Temat: Jak czytać dramaty? Dramat naturalistyczny: Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej. Część 2

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• charakteryzuje cechy dramatu naturalistycznego,

• analizuje budowę dramatu Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej,

• opisze, jak naturalizm wpłynął na teatr,

• wyjaśni, jaką rolę odgrywał determinizm w dramacie Zapolskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• drama;

• sztuka teatralna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uwaga: scenariusz obejmuje dwie lekcje: Jak czytać dramaty? Dramat naturalistyczny: Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej. Część 1. i Część 2.
   Nauczycie prosi, aby uczniowie:
   1. Zapoznali się z audiobookiem z I cz. cyklu, który zawiera streszczenie dramatu Gabrieli Zapolskiej, Moralność pani Dulskiej, oraz z informacjami na temat dramatu naturalistycznego.
   2. Podzielili się na sześć grup, zgodnie z podziałem dramatu dokonanym w obu lekcjach: gr. 1 - akt I, scena 1, gr. 2 - akt I, scena 5, gr. 3 - akt I, scena 12, gr. 4 - akt II, scena 15, gr. 5 - akt V, scena 8, gr. 6 - akt III, scena 14. Poleca, by członkowie grup podzielili między sobą zadania: potrzebni będą odtwórcy ról oraz osoby, które zajmą się przygotowaniem schematycznej scenografii (np. plansza lub plakat przedstawiający miejsce akcji) czy rekwizytów.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.

2. Lekcja rozpoczyna się od ustalenia cech dramatu naturalistycznego. Nauczyciel poleca, by jedna osoba notowała na tablicy, w formie mapy skojarzeń, wymieniane przez uczniów cechy (uczniowie mogą wrócić do informacji z e‑materiału). Nauczyciel dba o to, by ustalenia były pełne, ewentualnie uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel informuje uczestników zajęć, jak będzie przebiegała praca na lekcjach. Każda z grup, wykorzystując przygotowane wcześniej scenografię i rekwizyty, odegra swoją scenę z dramatu. Następnie wszyscy uczniowie, pracując w ramach swojej grupy, wykonają polecenia związane z konkretną sceną. (Chodzi o to, by wszyscy mogli przeanalizować wszystkie sceny, co będzie im potrzebne podczas interpretacji). Po upływie czasu wyznaczonego przez nauczyciela na opracowanie poleceń grupa, która inscenizowała dany fragment, przedstawia swoje propozycje odpowiedzi. Pozostali uczniowie mogą je uzupełniać, dyskutować, szukać wspólnie najlepszego rozwiązania. Mogą także korzystać z podpowiedzi interpretacyjnych zawartych w e‑materiale.

2. W podsumowaniu tej fazy lekcji uczniowie mogą przedyskutować przygotowane scenografie i rekwizyty oraz odtwórców tekstu dramatu, a nauczyciel ocenić pracę grup.

3. Następnie uczniowie (indywidualnie) czytają podsumowanie analizy poszczególnych scen, aby skonfrontować swoje ustalenia z zaproponowanymi w e‑materiale. (Podsumowanie analizy scen aktu I znajduje się w cz. I cyklu lekcji, w sekcji „Przeczytaj”, a podsumowanie analizy pozostałych scen w cz. II cyklu lekcji, także w sekcji „Przeczytaj”.

4. W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” z cz. 2 cyklu lekcji. Nauczyciel wskazuje im te zadania, które posłużą do syntezy zgromadzonych informacji oraz ułatwią interpretację dramatu. Warto zwrócić uwagę na następujące ćwiczenia: 1, 3, 7.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. jakie cechy pozwalają uznać Moralność pani Dulskiej, za przykład dramatu naturalistycznego?

2. Na zakończenie lekcji nauczyciel pyta o wątpliwości uczniów związane z interpretacją dramatu Gabrieli Zapolskiej, której mają dokonać w domu. Odpowiada na pytania, udziela wskazówek, przypomina, jak powinien zostać skonstruowany szkic interpretacyjny dzieła dramatycznego. prosi uczniów, by zastanowili się nad wyborem jednego z tematów pracy domowej:
   – Krytyka moralności mieszczańskiej.
   – Czy Zbyszko i Mela są postaciami tragicznymi?
   – Moralność pani Dulskiej jako tragikomedia.
   Jeśli uczniowie mają wątpliwości interpretacyjne, nauczyciel pomaga im je rozwiać.

Praca domowa:

1. Wykorzystując zebrane dotychczas informacje, stwórz interpretację Moralności pani Dulskiej, w którym omówisz jeden z poniższych problemów:
   – Krytyka moralności mieszczańskiej.
   – Czy Zbyszko i Mela są postaciami tragicznymi?
   – Moralność pani Dulskiej jako tragikomedia.

Materiały pomocnicze:

• Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.

• Stanisław Furmanik, O sztuce teatru, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

• Juliusz Kleiner, Istota utworu dramatycznego, w: Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.