Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Gdzie występuje sulfan i jaki ma wpływ na organizm człowieka?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:
6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.
Zakres rozszerzony
VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:
6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
omawia sposób otrzymywania siarkowodoru;
wyjaśnia, czym jest siarkowodór i gdzie występuje;
analizuje cykl obiegu siarki w przyrodzie z uwzględnieniem siarkowodoru;
wymienia zagrożenia dla organizmów żywych i środowiska;
weryfikuje sposoby otrzymywania siarkowodoru i kwasu siarkowodorowego.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
eksperyment chemiczny;
mapa myśli;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki/smartfony, tablety;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,
rzutnik multimedialny;
aplikacja Mentimeter.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel może wykorzystać i przekazać informacje, zawarte we wprowadzeniu w e‑materiale.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „siarkowodór”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Doświadczenie z siarkowodorem przeprowadzić należy pod dygestorium. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i odtwarza na tablicy multimedialnej audiobook „Sulfan – występowanie i wpływ na człowieka”. Każda grupa ma za zadanie zanotowanie w zeszytach usłyszanych w audiobooku treści, dotyczących:
I grupa – cech fizykochemicznych siarkowodoru;
II grupa – zagrożeń dla organizmów żywych;
III grupa – zagrożeń dla środowiska;
IV grupa – występowania siarkowodoru.
Uczniowie przygotowują notatki podczas odsłuchiwania materiału. Po zakończeniu nagrania, mają jeszcze pięć minut na burzę mózgów w swoich grupach i doprecyzowanie swoich notatek. Nauczyciel lub wybrany moderator tworzy mapę myśli na tablicy interaktywnej, na podstawie informacji przekazywanych przez poszczególne grupy. Nauczyciel zachęca do odnajdywania korelacji i powiązań między hasłami wszystkich grup. Uczniowie przerysowują mapę myśli do zeszytów.
Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – metody otrzymywania siarkowodoru. Chętni uczniowie podają metody, zapisują na tablicy, a pozostali zapisują je w zeszytach:
synteza bezpośrednia z wodoru i siarki w stanie gazowym (600°C)
ogrzewanie parafiny i siarki zmieszanych w stosunku wagowym 2:1
działanie na siarczek żelaza(II) rozcieńczonym kwasem solnym:
hydroliza siarczku glinu:
Nauczyciel weryfikuje wypowiedzi uczniów pod kątem poprawności merytorycznej.
Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego z siarczku żelaza(II) i kwasu chlorowodorowego”, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują odpowiednie równanie reakcji, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg ich pracy. Liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie:
W jaki sposób można otrzymać siarkowodór?
Gdzie występuje siarkowodór?
Jakie są zagrożenia spowodowane siarkowodorem, na skutek większego, niż dopuszczalne, stężenia?
Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Audiobook może być wykorzystany przez uczniów podczas wykonywania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
W jaki sposób można otrzymać siarkowodór?
Gdzie występuje siarkowodór?
Jakie są zagrożenia spowodowane siarkowodorem na skutek większego niż dopuszczalne stężenie?
Doświadczenie:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, korek z rurką odprowadzającą, łapa do probówek, statyw do probówek.
Odczynniki chemiczne: siarczek żelaza(II), kwas chlorowodorowy, woda destylowana, roztwór oranżu metylowego.
Instrukcja wykonania:
Do pierwszej probówki wlej wodę destylowaną i dodaj kilka kropel oranżu metylowego.
Do drugiej probówki wsyp siarczek żelaza(II) i dodaj kilka cmIndeks górny 33 kwasu chlorowodorowego.
Drugą probówkę należy zamknij korkiem z rurką odprowadzającą, której koniec umieść w probówce z roztworem wody destylowanej i oranżu metylowego.
Obserwuj zmiany.
Karta pracy ucznia: