Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Gdzie występuje sulfan i jaki ma wpływ na organizm człowieka?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia sposób otrzymywania siarkowodoru;

• wyjaśnia, czym jest siarkowodór i gdzie występuje;

• analizuje cykl obiegu siarki w przyrodzie z uwzględnieniem siarkowodoru;

• wymienia zagrożenia dla organizmów żywych i środowiska;

• weryfikuje sposoby otrzymywania siarkowodoru i kwasu siarkowodorowego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• mapa myśli;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel może wykorzystać i przekazać informacje, zawarte we wprowadzeniu w e‑materiale.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „siarkowodór”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Doświadczenie z siarkowodorem przeprowadzić należy pod dygestorium. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i odtwarza na tablicy multimedialnej audiobook „Sulfan – występowanie i wpływ na człowieka”. Każda grupa ma za zadanie zanotowanie w zeszytach usłyszanych w audiobooku treści, dotyczących:

• I grupa – cech fizykochemicznych siarkowodoru;

• II grupa – zagrożeń dla organizmów żywych;

• III grupa – zagrożeń dla środowiska;

• IV grupa – występowania siarkowodoru.

2. Uczniowie przygotowują notatki podczas odsłuchiwania materiału. Po zakończeniu nagrania, mają jeszcze pięć minut na burzę mózgów w swoich grupach i doprecyzowanie swoich notatek. Nauczyciel lub wybrany moderator tworzy mapę myśli na tablicy interaktywnej, na podstawie informacji przekazywanych przez poszczególne grupy. Nauczyciel zachęca do odnajdywania korelacji i powiązań między hasłami wszystkich grup. Uczniowie przerysowują mapę myśli do zeszytów.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – metody otrzymywania siarkowodoru. Chętni uczniowie podają metody, zapisują na tablicy, a pozostali zapisują je w zeszytach:

• synteza bezpośrednia z wodoru i siarki w stanie gazowym (600°C)

• ogrzewanie parafiny i siarki zmieszanych w stosunku wagowym 2:1

• działanie na siarczek żelaza(II) rozcieńczonym kwasem solnym: ${\text{FeS + 2HCl → FeCl}}_2{\text{ + H}}_2\text{S↑}$

• hydroliza siarczku glinu: ${\text{Al}}_2{\text{S}}_3{\text{ + 6H}}_2{\text{O → 2Al(OH)}}_3{\text{ + 3H}}_2\text{S↑}$

• Nauczyciel weryfikuje wypowiedzi uczniów pod kątem poprawności merytorycznej.

4. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego z siarczku żelaza(II) i kwasu chlorowodorowego”, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują odpowiednie równanie reakcji, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg ich pracy. Liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

• W jaki sposób można otrzymać siarkowodór?

• Gdzie występuje siarkowodór?

• Jakie są zagrożenia spowodowane siarkowodorem, na skutek większego, niż dopuszczalne, stężenia?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może być wykorzystany przez uczniów podczas wykonywania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• W jaki sposób można otrzymać siarkowodór?

• Gdzie występuje siarkowodór?

• Jakie są zagrożenia spowodowane siarkowodorem na skutek większego niż dopuszczalne stężenie?

2. Doświadczenie:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, korek z rurką odprowadzającą, łapa do probówek, statyw do probówek.

Odczynniki chemiczne: siarczek żelaza(II), kwas chlorowodorowy, woda destylowana, roztwór oranżu metylowego.

Instrukcja wykonania:

• Do pierwszej probówki wlej wodę destylowaną i dodaj kilka kropel oranżu metylowego.

• Do drugiej probówki wsyp siarczek żelaza(II) i dodaj kilka cmIndeks górny 3³ kwasu chlorowodorowego.

• Drugą probówkę należy zamknij korkiem z rurką odprowadzającą, której koniec umieść w probówce z roztworem wody destylowanej i oranżu metylowego.

• Obserwuj zmiany.

Karta pracy ucznia: