Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: 42‑letni debiutant. Droga życiowa i literacka Floriana Czarnyszewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Lektura uzupełniająca
11) Florian Czarnyszewicz, Nadberezyńcy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • wskazuje związki biografii Floriana Czarnyszewicza ze światem przedstawionym w powieści Nadberezyńcy,

  • opisuje sposób wykorzystania motywu kraju lat dziecinnych w powieści Czarnyszewicza w kontekście innych dzieł literackich (m.in. Pana Tadeusza A. Mickiewicza),

  • charakteryzuje konwencje literackie zastosowane w Nadberezyńcach,

  • opisuje recepcję powieści Czarnyszewicza wśród pisarzy emigracyjnych,

  • formułuje argumenty na potwierdzenie tezy, że bohater powieści Staszek Bałaszkiewicz jest alter ego autora.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • metoda stolików eksperckich;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przed lekcją wybrani uczniowie przygotowują krótką prezentację na temat polskich pisarzy emigracyjnych XX w. Powinny się w niej znaleźć informacje o kierunkach i powodach emigracji, a także o tematyce twórczości emigracyjnej wraz z przykładami.

  2. Wszyscy uczniowie przed lekcją zapoznają się z lekturą Nadberezyńcy Floriana Czarnyszewicza.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel sprawdza przedwiedzę uczniów: pyta, co wiedzą o literaturze polskiej emigracyjnej, jakich pisarzy żyjących na emigracji znają, jakie utwory czytali. Następnie przygotowani uczniowie prezentują zebrane przez siebie przed lekcją wiadomości. Po wystąpieniu nauczyciel informuje o mocnych i słabych stronach prezentacji. W razie potrzeby uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Mapa myśli. Nauczyciel wyznacza ucznia, który zapisuje na tablicy hasło polska literatura emigracyjna XX wieku. Wszycy uczestniczą w procesie tworzenia mapy, podając zapisującemu kolejne propozycje i przykłady. W ten sposób powstaje wspólna notatka posumowująca dotychczas zebrane wiadomości.

  2. Podział klasy na 4 grupy. Każdy z zespołów otrzymuje jeden temat do opracowania:
    A. Florian Czarnyszewicz jako emigrant.
    B. Nadberezyńcy – co jest tematem powieści? Co stanowi o jej wyjątkowości?
    C. Realizm a idealizacja w Nadberezyńcach.
    D. Inni pisarze o powieści F. Czarnyszewicza.
    Uczniowie mają 10 minut na przygotowanie spójnych informacji na zadany temat, pracując na podstawie treści zawartych w e‑materiale. Następnie dzielą się nimi ze swoimi koleżankami i kolegami, pracując metodą stolików eksperckich: uczniowie łączą się w nowe grupy po cztery osoby, w których każdy jest ekspertem w swoim temacie i musi przekazać zgromadzoną wiedzę innym.

  3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie następujące ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: 2‑5, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:
    – Jakie cele mogły przyświecać F. Czarnyszewiczowi? Jakie funkcje mogła wypełniać jego powieść?
    – W jakich okolicznościach ukazała się powieść i jakie były tego konsekwencje?

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Ćwiczenia 6‑8 w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

  • Paulina Subocz‑Białek, Ireneusz Staroń, Nostalgiczna pieśń powrotu. O twórczości Floriana Czarnyszewicza, Kraków 2020.

  • Paulina Subocz‑Białek, Ireneusz Staroń, Poza mapą. O „Nadberezyńcach” Floriana Czarnyszewicza, Kraków 2020.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się