Autor: Grzegorz Samotiuk

Przedmiot: historia

Temat: Przykłady bohaterstwa obrońców i zbrodni wojennych najeźdźców

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września).

Uczeń spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) ocenia zachowanie dowódców (m.in. Edwarda Rydza‑Śmigłego, Henryka Sucharskiego, Juliana Filipowicza, Władysława Raginisa, Stanisława Dąbka, Tadeusza Kutrzebę, Franciszka Kleeberga), żołnierzy, polityków, w tym Ignacego Mościckiego, Stefana Starzyńskiego i ludności cywilnej podczas wojny obronnej w 1939 r.;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, w jaki sposób żołnierze polscy bronili się przed napaścią Niemców we Wrześniu 1939 r., i potrafi wymienić przykłady ich bohaterskiej postawy;

• wymienia miejsca kaźni, w których dokonywano zbrodni na ludności polskiej w czasach II wojny światowej;

• opisuje metody, jakie stosowały hitlerowskie Niemcy i ZSRS, dokonując zbrodni wojennych wobec ludności polskiej;

• uzasadnia, dlaczego niektórzy polscy żołnierze okresu II wojny światowej zasługują na miano bohaterów.

Strategie nauczania:

• konektywizm,

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• wykład,

• dyskusja,

• pogadanka,

• praca z multimedium.

Formy zajęć:

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału (bez multimedium). Na jego podstawie przygotowują się do lekcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca, by uczniowie przygotowali – każdy indywidualnie – mapę myśli związaną z tematem. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy.

3. Nauczyciel przypomina uczniom przyczyny wybuchu II wojny światowej i jej przebieg we wrześniu 1939 r. na ziemiach polskich. Omawia najważniejsze zagadnienia związane z okupacją niemiecką i radziecką. Pokazuje na mapie podział terytoriów II RP po 17 września 1939 r.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, aby wybrana osoba (albo ochotnik) przedstawiła przykłady bohaterskich postaw żołnierzy polskich podczas ataku III Rzeszy i ZSRS na Polskę w początkowym okresie II wojny światowej. Inny uczeń zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać ważne fakty, na koniec nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

2. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z filmem edukacyjnym.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery lub osiem grup (w zależności od liczebności klasy), następnie rozdaje odpowiednie materiały. Zadaniem grup jest scharakteryzowanie, na podstawie otrzymanych materiałów i filmu, poszczególnych miejsc zbrodni. Grupa 1 i 5 – Palmiry; grupa 2 i 6 – Bydgoszcz; grupa 3 i 7 – Wilno; grupa 4 i 8 – Ponary. Nauczyciel ustala czas na przygotowanie prezentacji oraz ich kolejność.

4. Każda z grup prezentuje miejsce kaźni i omawia szczegóły wydarzeń, do których tam doszło. Prowadzący udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Uczniowie w formie dyskusji odpowiadają na pytania:

• Jak myślisz, dlaczego okupanci podczas II wojny światowej tak bezwzględnie i okrutnie traktowali mieszkańców ziem polskich?

• Które spośród omówionych miejsc niemieckich i radzieckich mordów są twoim zdaniem najbardziej symboliczne dla Polaków? Uzasadnij swój wybór.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel i uczniowie rozmawiają na temat postawy i roli żołnierzy polskich w trakcie II wojny światowej. Oceniają słabe i mocne strony armii, jedna osoba może wypisywać je na tablicy. Nauczyciel wymienia szczególnie niezłomne, wybitne jednostki – np. mjra Sucharskiego, gen. Kutrzebę, gen. Kleeberga, kpt Raginisa.

2. W ramach podsumowania dyskusji uczniowie wykonują ćwiczenie 7.

Praca domowa:

Scharakteryzuj różnice w metodach, jakie stosowały Niemcy i ZSRS, dokonując zbrodni wojennych na ludności zamieszkującej okupowane ziemie II RP. Odszukaj informacje i porównaj w formie krótkiej notatki, w jaki sposób ci dwaj najeźdźcy postępowali wobec ludności na innych terenach okupowanych.

Materiały pomocnicze:

R. Moorhouse, Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi, Kraków 2019.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2000, Warszawa 2001.

Doświadczenia lat wojny, pod red. W. Bartoszewskiego, Kraków 2009.

E. Kosiarz, Druga wojna światowa na Bałtyku, Gdańsk 1988.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może poprosić uczniów o obejrzenie filmu przed zajęciami. Wówczas uczniowie mogą się podzielić na cztery grupy i przygotować prezentacje, które przedstawią w fazie realizacyjnej zamiast punktów 3 i 4.