Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Koniec wieku XIX – manifest dekadentyzmu Kazimierza Przerwy‑Tetmajera

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Lektura obowiązkowa
28) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, Leopold Staff;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zidentyfikuje cechy postawy dekadenckiej na przykładzie wiersza Koniec wieku XIX Kazimierza Przerwy‑Tetmajera;

  • rozpozna przyczyny narodzin postawy dekadenckiej wśród młodopolskich artystów.

  • porówna Koniec wieku XIX Kazimierza Przerwy‑Tetmajera z innymi utworami realizującymi założenia dekadentyzmu.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • prezentacja multimedialna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie przygotowują prezentację multimedialną na temat dekadentyzmu (w parach lub grupach). Nauczyciel informuje uczniów, że zespoły powinny podzielić się obowiązkami tak, żeby każdy uczestnik zajęć miał swoje zadanie. Jako źródła wskazuje materiał Koniec wieku XIX – manifest dekadentyzmu Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, inne materiały na portalu epodreczniki.pl, zbiory cyfrowe: Polona, Ninateka, Filmoteka Narodowa oraz inne portale gromadzące sprawdzone i opracowane zgodnie ze standardami treści.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Zespoły przystępują do prezentacji efektów pracy. Grupy kolejno przedstawiają swoje prezentacje. Należy narzucić limit czasowy dla pojedynczej prezentacji tak, by każdy zespół miał okazję się zaprezentować. Po zakończonej prezentacji każdej grupy wybrana lub chętna osoba wskazuje mocne i słabe strony wystąpienia.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Jedna osoba głośno czyta wiersz Koniec wieku XIX.
    Uczniowie dyskutują, jakie cechy postawy dekadenckiej można zidentyfikować na przykładzie wiersza Koniec wieku XIX Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.

  2. Uczestnicy zajęć słuchają wykładu zamieszczonego w sekcji „Prezentacja TED” i opisują przyczyny ukształtowania się dekadenckiej postawy w środowisku artystycznym przełomu XIX i XX wieku. Następnie wyjaśniają, na czym polega postawa dekadencka bohatera powieści Na wspak, o której mowa w wykładzie.

  3. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Uczniowie pracują w parach. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Prowadzący zajęcia informuje, że ich zadaniem będzie napisanie wiersza w stylu dekadenckim. Każda z grup wykonuje następujące polecenia:
    1) zapiszcie temat, do którego mógłby się odnosić wiersz,
    2) zgromadźcie słownictwo związane z tematem,
    3) zaproponujcie tytuł wiersza,
    4) pamiętajcie o tym, aby utwór był dekadencki.
    Po zakończonej pracy każda grupa przekazuje efekty swoich działań grupie sąsiedniej i ta tworzy wiersz wg otrzymanego pomysłu. Dzięki temu każda grupa ma do wykonania dwa kreatywne zadania.

Praca domowa:

  1. Poszukaj przykładów dekadenckiej postawy w kulturze współczesnej i przygotuj się do dyskusji na temat współczesnego dekadentyzmu.

  2. Wskaż elementy wskazujące na inspiracje dekadentyzmem w cytowanym podczas wykładu wierszu Henryka Zbierzchowskiego.

Materiały pomocnicze:

  • Maria Podraza‑Kwiatkowska, Symbolizm i symbolika Młodej Polski, Kraków 1994.

  • Teresa Walas, Dekadentyzm wśród prądów epoki, Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 68/1, 97‑149, 1977.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się