Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Beczka z prochem. Sytuacja w Królestwie Polskim przed wybuchem powstania styczniowego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny wzrostu nastrojów patriotycznych wśród Polaków i politykę władz zaborczych;

• opisuje stronnictwa działające w Królestwie Polskim;

• omawia postulaty białych i czerwonych;

• charakteryzuje postać Aleksandra Wielopolskiego i jego rolę w wybuchu powstania styczniowego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, jaka była sytuacja Polaków i Królestwa Polskiego po powstaniu listopadowym.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Prowadzący poleca, aby wybrana osoba (albo ochotnik) przypomniała, jaka była sytuacja Polaków w Królestwie Polskim po powstaniu listopadowym. W razie potrzeby uzupełnia wypowiedź ucznia o istotne informacje.

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupy 1 i 4 – Trzydzieści lat minęło…,

• grupy 2 i 5 – „Biali” i „czerwoni”,

• grupy 3 i 6 – Ugoda zamiast niepodległości oraz W stronę powstania.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą od siebie nawzajem. Chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Wybrana osoba czyta polecenie 1: „Wyjaśnij, dlaczego Wielopolski nie cieszył się społecznym poparciem, a jego politykę oceniano jako zdradę interesów narodowych. Podaj dwa argumenty” z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie (wciąż pracując w grupach) opracowują odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wykonali indywidualnie ćwiczenia 1, 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”, dopasowując właściwe elementy. Następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką, a wskazane osoby przedstawiają odpowiedź na forum klasy.

4. Nauczyciel wyświetla ćwiczenie 5, które uczniowie wykonują w parach. Wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dyskutują o tym, w jaki sposób Polacy zamierzali odzyskać niepodległość. W tym celu wykonują najpierw w parach ćwiczenie 6: przyporządkowują poszczególne postulaty białych i czerwonych do analizy SWOT (mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia). Następnie oceniają, która propozycja ich zdaniem miała większe szanse powodzenia. Przedstawiają swoje opinie wraz z argumentacją.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Beczka z prochem. Sytuacja w Królestwie Polskim przed wybuchem powstania styczniowego”.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J.W. Borejsza, Piękny wiek XIX, Warszawa 1984.

A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 1: Polikarp Gumiński, Atak wojsk rosyjskich na kościół św. Anny w Warszawie 27 lutego 1861 r.; domena publiczna, Maciej Szczepańczyk, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 2: Aleksander Lesser, Pogrzeb pięciu poległych w Warszawie, 2 marca 1861 r.; domena publiczna, Muzeum Narodowe w Krakowie, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 3: Wojsko rosyjskie strzelające do manifestantów, kwiecień 1861 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 4: Artur Grottger, Zamknięcie kościołów w Warszawie, 1861 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 5: Aleksander Sochaczewski, Branka 1863; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 – ilustracja: Artur Grottger, Branka, cykl Polonia; domena publiczna, Wikimedia Commons.