Sprawdź się
Dopasuj wymienione osoby do odpowiednich notek biograficznych.
Stefan Bobrowski – polski działacz niepodległościowy, członek stronnictwa czerwonych, Karol Lambert – pełniący obowiązki namiestnika Królestwa Polskiego, Leopold Kronenberg – polski finansista i działacz polityczny, Zygmunt Feliński – polski biskup rzymskokatolicki, członek Rady Stanu
| […] był zwolennikiem uwłaszczenia chłopów. […] Dążył także do współdziałania z rewolucjonistami rosyjskimi i ogłoszenia plebiscytu po przewidywanym wyzwoleniu ziem wschodnich Rzeczypospolitej, m.in. Podola i Ukrainy. […] wstąpił [on] do Związku Trojnickiego [organizacja konspiracyjna młodzieży studenckiej założona w Kijowie – przyp. aut.] i wszedł wkrótce do kierowniczej trójki […]. Celem Związku Trojnickiego było rozwiązanie kwestii włościańskiej i odbudowanie Polski przedrozbiorowej […]. Prawdopodobnie spotkał się także w Moskwie z rewolucjonistami rosyjskimi związanymi z Ziemlą i Wolą. Jesienią był w Mołdawii, gdzie organizowały się oddziały polskie, które miały wtargnąć do Rosji w chwili wybuchu powstania. 1 stycznia 1863 przybył do Warszawy, gdzie został członkiem kierownictwa KCN. 3 stycznia głosował za rozpoczęciem powstania, choć nie wierzył w jego sukces. | |
| [Jego] działalność polityczna […] opierała się na, bliskich części ziemiaństwa i burżuazji, poglądach konserwatywno-liberalnych i akceptacji rzeczywistości, w jakiej znalazły się ziemie polskie pod zaborem rosyjskim po powstaniu listopadowym. Był on jednym z nielicznych zwolenników znienawidzonego przez ówczesne społeczeństwo Aleksandra Wielopolskiego. „Biały bankier”, jak [go] nazywano, poruszał się sprawnie po środowisku majętnych ziemian oraz warszawskiej elity i intelektualistów, tzw. millenerów. Właśnie w tych kręgach zaczęła się formować myśl polityczna „białych”, opowiadających się za rozsądną pracą organiczną, a dopiero w dalszej kolejności odzyskaniem niepodległości. 27 lutego 1861 był jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej, utworzonej dla uśmierzenia nastrojów rewolucyjnych po krwawym stłumieniu manifestacji patriotycznej przez wojsko rosyjskie. | |
| Niepochlebne artykuły poprzedzające jego przyjazd nastroiły warszawiaków bardzo nieufnie do […] [niego]. Najrozmaitsze przestrogi i rady, przepowiednie i niekiedy niewybredne nawet szantaże, które pojawiły się w polskiej i zagranicznej prasie pod [jego] adresem, miały nakłonić go do pójścia w ślady poprzedników, którzy byli ulegli wobec stronnictw konspiracyjnych. Sądzono, że [jest on] z wyboru rządu, a nie z wyboru duchowieństwa, że będzie sługą Moskwy, nieprzyjacielem Kościoła i wiary katolickiej. […] W pierwszej kolejności arcybiskup […] otworzył zamknięte kościoły. […] Był bliski ideologicznie tzw. obozowi białych, ale politycznie nie opowiadał się po żadnej ze stron. | |
| Od 1833 służył w armii, w 1836 został porucznikiem. W latach 1840-1844 kilkakrotnie wysyłany na Kaukaz, uczestniczył w tłumieniu powstania Czeczenów. W 1848 mianowany szefem sztabu II Korpusu Rezerwowego Kawalerii, wziął udział w poskramianiu powstania węgierskiego. W 1849 mianowany generałem-majorem, od 1855 generał-adiutant, w 1857 mianowany generałem-lejtnantem. 6 sierpnia 1861 podniesiony do rangi generała kawalerii, mianowany namiestnikiem Królestwa Polskiego i dowódcą 1. Armii. 12 sierpnia wszedł w skład Rady Państwa. 14 października 1861 na polecenie Petersburga wprowadził stan wojenny. |
Zapoznaj się z poniższymi tekstami, a następnie pomiędzy ułożonymi chronologicznie wydarzeniami umieść w odpowiednich miejscach właściwe fragmenty.
Zapoznaj się z poniższymi tekstami, a następnie zaznacz tylko te wydarzenia, do których doszło po wydarzeniach opisanych we fragmencie 1, a przed wydarzeniami opisanymi we fragmencie 2.
Fragment 1
Po wyborach [do rad miejskich i powiatowych – przyp. aut.] jednak manifestacje jeszcze się nasiliły. […] w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki żołnierze carscy wtargnęli do kościołów podczas mszy i aresztowali 1500 mężczyzn. Przewieziono ich do warszawskiej Cytadeli. Zdaniem namiestnika powodem było nieprzestrzeganie zasad wprowadzonego przezeń stanu wojennego. Na znak sprzeciwu arcybiskup warszawski zamknął wszystkie świątynie w Warszawie.
Fragment 2
Z inicjatywy [Wielopolskiego – przyp. aut.] […] ogłoszono zapowiedź poboru do wojska, który miały przeprowadzić władze administracyjne. Przewidywano powołanie 10 tys. młodych osób, mieszkańców miast, gdyż stanowili oni oparcie dla organizacji „czerwonych”. Spodziewano się, że albo powstańcy wystąpią nieprzygotowani, wtedy szybko zostaną rozproszeni i wyłapani, albo w ogóle nie wystąpią.
Źródło: Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000, s. 327, 330.
- fragment 1
- fragment 2
Dopasuj tytuły do przedstawionych malowideł.
Przeanalizuj poniższą grafikę autorstwa Artura Grottgera odnoszącą się do wydarzeń 1862 r. i działań Aleksandra Wielopolskiego. Opisz i wyjaśnij sytuację ukazaną na ilustracji. Zwróć uwagę na atmosferę sceny i wyjaśnij jej przesłanie.
Zapoznaj się z poniższymi cytatami i wykonaj polecenia.
Stronnictwo czerwonych
Stronnictwo białych
„Ponieważ przede wszystkim panowanie obce uważa za nielegalne, a zatem stanu obecnego nie uważa za obowiązujący. Naprzód chce oczyścić kraj z obcego zalewu przez operację zbrojną, a potem go dopiero leczyć w domu własnym u siebie. Idzie więc im głównie o postawienie jak najszybsze siły zbrojnej, a zatem odwołuje się do masy narodu, obiecując zdobycze społeczne i w imię tych nadziei każe bić nieprzyjaciela. Stronnictwo to może się tedy nazywać bezwzględnie insurekcyjnym, rewolucyjnym, socjaldemokratycznym, bo tylko na podstawie przewrotu społecznego masy poruszać może i rzeczywiście poruszyć je usiłuje.
Cel główny: taka niepodległa Polska, aby w niej nie klasa jedna, ale całość narodu była prawnie zabezpieczoną i szczęśliwą. Zasady działania: propaganda zasad demokratycznych, wolność, równość bezwzględna wszystkich elementów, organizacja szybka charakterystycznie militarna.
Na czele bezwzględnie władza dyktatorialna. Wybuch jednoczesny ruchu zbrojnego we wszystkich punktach Polski, wytępienie obecnych sił nieprzyjacielskich, a nim nowe napłyną – uorganizowanie porządnej armii narodowej.”
„Na pewien czas unikać buntu, aby przeprowadzić prace przygotowawcze, mogące dopiero kiedyś dać podstawę do śmielszego zażądania praw zupełnych i ostatecznie narodowych. Więc należy legalizować, długą walkę moralną z napływem obcym toczyć, całą machinę rządową w narodowe ręce zdobyć i dojść do prowincjonalnej zupełnej autonomii każdej części zaborów polskich. Wtedy albo z pomocą naród sam będzie mógł chwycić za broń i całość Polski siłą urzeczywistnić. […] To stronnictwo można nazwać przede wszystkim pozycją legalną na dzisiaj, dążącą do panowania jutro w granicach nie przekraczających praw zasadniczych Korony. […] można ją tedy nazwać konserwatorami, konserwatystami, czasowymi zachowawcami, antyrewolucjonistami, na koniec odcieniem arystokratyczno‑szlacheckim lub umiarkowanymi demokratami […].
[…] Utrzymać element szlachecki jako jeden wspólny cel narodowy w całej Polsce, na czele całej pracy narodowej. […]
Wszystko, co rządy dają, brać, eksploatować z pożytkiem dla narodowości i żądać coraz więcej, grożąc w każdej chwili tymże rządom, że bez pomocy tego stronnictwa tylko anarchia i panowanie czerwonych znaleźć można […]”.
Źródło: Robert Śniegocki, Historia od kongresu wiedeńskiego do I wojny światowej, cz. 2, Nowa Era, Warszawa 2004, s. 118.
Weź udział w dyskusji między białymi i czerwonymi na temat tego, w jaki sposób odzyskać niepodległość. Przyporządkuj podane stwierdzenia do odpowiednich kategorii.
Mocne strony Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Słabe strony Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Szanse Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Zagrożenia Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Biali
Mocne strony Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Słabe strony Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Szanse Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób Zagrożenia Możliwe odpowiedzi: 1. działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, 2. jeszcze większe prześladowania Polaków, 3. masowy udział Polaków, 4. możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, 5. poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, 6. ustępstwa ze strony władz carskich, 7. odzyskanie niepodległości przez Polaków, 8. wzrost uczuć patriotycznych w społeczeństwie, 9. asymilacja Polaków, 10. utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, 11. niski stopień przygotowań, 12. przewaga militarna Rosji, 13. pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, 14. zanik tożsamości narodowej, 15. działania obliczone na długi okres czasu, 16. utrata samodzielności Królestwa, 17. wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, 18. śmierć wielu osób
pogłębienie się procesu unifikacji ziem polskich z państwami zaborczymi, utrata samodzielności Królestwa, utworzenie nowych szkół dla Polaków, np. Akademii Medyko-Chirurgicznej, jeszcze większe prześladowania Polaków, niski stopień przygotowań, asymilacja Polaków, działania obliczone na długi czas, nasilenie uczuć patriotycznych w społeczeństwie, śmierć wielu osób, przewaga militarna Rosji, odzyskanie niepodległości przez Polaków, możliwość posługiwania się językiem polskim, funkcjonowanie polskich instytucji, poszerzanie zakresu samodzielności Królestwa Polskiego, działania na rzecz wzmocnienia świadomości narodowej, ustępstwa ze strony władz carskich, zanik tożsamości narodowej, wsparcie ze strony rosyjskich i europejskich organizacji rewolucyjnych, masowy udział Polaków
| Czerwoni Mocne strony |
|
|---|---|
| Słabe strony | |
| Szanse | |
| Zagrożenia | |
| Biali Mocne strony |
|
| Słabe strony | |
| Szanse | |
| Zagrożenia |
Zapoznaj się z poniższym tekstem piosenki i określ, jakie przyczyny klęski Aleksandra Wielopolskiego wylicza autor (wymień trzy). Czy twoim zdaniem jest on zwolennikiem polityki Wielopolskiego, czy jej przeciwnikiem? Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do konkretnych cytatów.
Margrabia Wielopolski
Przez Plac Saski czerkieskie sotnie pędzą
A przed zamkiem sto ognisk dzisiaj płonie
Jak pan robi to, Wasza Ekscelencjo
Że po każdej nienawidzą Cię stronie?Pan, margrabio, nie myślisz na rozkaz
Więc u cara toś już podejrzany –
Nie uwierzy Petersburg ani Moskwa
Polakowi, co własne ma plany.[…]
Pan margrabia wciąż kroczy po linie
Przepaść z lewej i przepaść po prawej
Jeśli z ręki rodaka nie zginie
To z urzędu odejdzie w niesławie
Tyle pracy, panie hrabio, i na nic.
Nadaremna ta branka w rekruty
Będzie to, co ma być – my zwyczajni
Bój bez broni, katorga i knuty
Pan narodu, margrabio, nie zmienisz
Tu rozsądku rzadko się używa
A jedno, co naprawdę umiemy
To najpiękniej na świecie przegrywać.Pan margrabia wciąż kroczy po linie
Choć niezgrabny i posturę ma dzika
A gdy spadnie, to zyska jedynie
Miano zdrajcy zamiast pomnika.
Że spadłeś, to zwykły los Polski
Każdy w końcu z liny tej spadnie
Tylko czemuś zapomniał, Wielopolski,
Że upadać też trzeba ładnie?Źródło: sł. Jerzy Czech, muz. Przemysław Gintrowski, tekst dostępny online: web.archive.org.
Zapoznaj się z fragmentem pamiętnika, w którym autor przedstawił stan przygotowania do walk w momencie wybuchu powstania. Stwórz ilustrację, która mogłaby stanowić komentarz Francuzów podsumowujący przygotowania Polaków do zbrojnego wystąpienia w czasopiśmie satyrycznym „Le Charivari”.
Ludzie byli, szło o to, by była i broń. Nakazano przygotować kosy z uwagi na tradycję kosynierów Głowackiego, tylko że obecnie owe kosy miały do czynienia ze sztucerami na dwa tysiące kroków bijącymi. Broni palnej w Podlaskiem, a i w ogóle nigdzie nie było. Dla zaradzenia temu komisarz województwa płockiego, zebrawszy trochę pieniędzy, pojechał do […] Belgii i tam w pewnej fabryce zamówił 15 tysięcy karabinów. Że zaś policja francuska nas szpiegowała i Rosji dopomagała, nastąpiło aresztowanie Polaków, przy czym zabrano im pieniądze i papiery.
[…] [Na wieść o brance] zaczęto młodzież usuwać z Warszawy, lecz większość nie zdążyła wyjść z miasta i uległa brance. Wtedy Zygmunt Padlewski, widząc szyki organizacji powstańczej popsute, przeprowadził w komitecie uchwałę wyznaczającą dzień powstania na 22 stycznia 1863 roku.
Poleciałem do Warszawy, gdzie zastałem jeszcze Padlewskiego.
– Co czynisz? – zapytałem – czyż nie rozumiesz, że nas rozbiją, że nie mamy jeszcze ani sił, ani oręża?
– Stało się! – rzekł mi na to Padlewski. – Spiesz się z powrotem. Jeśli Bóg da, zwyciężymy. Niepodobna by Europa pozwoliła nam zginąć! Bywaj zdrów! Być może, że ostatni raz się już widzimy, lecz pamiętaj, żeśmy przysięgli, iż nie cofniemy się…
Cytat za: Mikołaj Gładysz, Historia. Podręcznik dla klasy drugiej liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, cz. 1, GWO, Gdańsk 2003, s. 134.
Zapoznaj się z fragmentem pamiętnika, w którym autor przedstawił stan przygotowania do walk w momencie wybuchu powstania. Następnie odpowiedz na pytanie.
Ludzie byli, szło o to, by była i broń. Nakazano przygotować kosy z uwagi na tradycję kosynierów Głowackiego, tylko że obecnie owe kosy miały do czynienia ze sztucerami na dwa tysiące kroków bijącymi. Broni palnej w Podlaskiem, a i w ogóle nigdzie nie było. Dla zaradzenia temu komisarz województwa płockiego, zebrawszy trochę pieniędzy, pojechał do […] Belgii i tam w pewnej fabryce zamówił 15 tysięcy karabinów. Że zaś policja francuska nas szpiegowała i Rosji dopomagała, nastąpiło aresztowanie Polaków, przy czym zabrano im pieniądze i papiery.
[…] [Na wieść o brance] zaczęto młodzież usuwać z Warszawy, lecz większość nie zdążyła wyjść z miasta i uległa brance. Wtedy Zygmunt Padlewski, widząc szyki organizacji powstańczej popsute, przeprowadził w komitecie uchwałę wyznaczającą dzień powstania na 22 stycznia 1863 roku.
Poleciałem do Warszawy, gdzie zastałem jeszcze Padlewskiego.
– Co czynisz? – zapytałem – czyż nie rozumiesz, że nas rozbiją, że nie mamy jeszcze ani sił, ani oręża?
– Stało się! – rzekł mi na to Padlewski. – Spiesz się z powrotem. Jeśli Bóg da, zwyciężymy. Niepodobna by Europa pozwoliła nam zginąć! Bywaj zdrów! Być może, że ostatni raz się już widzimy, lecz pamiętaj, żeśmy przysięgli, iż nie cofniemy się…
Indeks dolny Cytat za: Mikołaj Gładysz, Historia. Podręcznik dla klasy drugiej liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, cz. 1, GWO, Gdańsk 2003, s. 134. Indeks dolny koniecCytat za: Mikołaj Gładysz, Historia. Podręcznik dla klasy drugiej liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, cz. 1, GWO, Gdańsk 2003, s. 134.