Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją multimedialną. Wyjaśnij, dlaczego Aleksander Wielopolski nie cieszył się społecznym poparciem, a jego politykę oceniano jako zdradę interesów narodowych. Podaj dwa argumenty.

R1Os7zvA0C0CW
(Uzupełnij).
1,1
RjKT5NrAaA7l2
Nagranie

Na tronie carskim w 1856 r. zasiadł car Aleksander II. Podczas jego panowania Rosja weszła na drogę reform. Zmiany, których dokonywano w Imperium, szerokim echem odbiły się na ziemiach podporządkowanych carowi, m.in. w Królestwie Polskim.

R1Ez7iLx7vHUN
Car Aleksander II z żoną i synem Aleksandrem.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1
RlBSqjt49l5a0
Mapa Królestwa Polskiego
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

W Królestwie Polskim nastąpiło wielkie ożywienie patriotyczne. Ukształtowały się dwa przeciwstawne ugrupowania: białych i czerwonych. Łączył je jeden cel: odzyskanie niepodległości, a dzieliło to, w jaki sposób chciano go osiągnąć. Było też trzecie ugrupowanie, najmniej liczne, na czele którego stał margrabia Aleksander Wielopolski.

1,1

Aleksander Wielopolski postulował rezygnację z dążeń niepodległościowych i zawarcie ugody z carem, dążąc tym sposobem do odzyskania chociażby części autonomii, którą Królestwo miało w 1815 r.

Rxe7eruevOzso
Aleksander Wielopolski.
Źródło: Karol Bayer, Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1
RMAQtJ1v3DnYr
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Postawa Wielopolskiego odpowiadała władzom carskim, którym zależało na łagodzeniu stosunków z polskimi elitami. W 1861 r. Wielopolski został dyrektorem przywróconej Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Kilka miesięcy później złożył dymisję. Po raz kolejny Rosja odwołała się do Wielopolskiego w czerwcu 1862 r., gdy mianowano go naczelnikiem rządu cywilnego, czyli prezesem rady ministrów. W praktyce cała administracja znalazła się w rękach margrabiego. Wszystkie decyzje Rady Administracyjnej wymagały jego kontrasygnaty. Powtórnie została powołana do życia Rada Stanu, do której Wielopolski wprowadził wiele ważnych osobistości. Rada debatowała nad projektami ustaw i budżetem. Margrabiemu, mimo braku własnej armii i sejmu, udało się wynegocjować szereg ustępstw, które gwarantowały częściową samodzielność Królestwa Polskiego.

1,1

Jako dyrektor Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a następnie naczelnik rządu cywilnego Wielopolski przeprowadził polonizację administracji. Dotychczas ok. 40 proc. wyższych stanowisk znajdowało się w rękach Rosjan. Margrabia nie tylko wprowadził do administracji Polaków, ale też poprawił jakość pracy urzędników.

RfsiLaNDgD3ac
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1,1
R1SurBjN9RAnW
Rektor i dziekani Szkoły Głównej Warszawskiej w 1866 r.
Źródło: Aleksander Regulski, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Kolejna była reforma szkolnictwa. Wielopolski wprowadził nowe podręczniki i programy nauczania, otworzył szereg szkół – elementarnych wiejskich i miejskich. W 1862 r. powołano uczelnię o charakterze uniwersyteckim pod nazwą Szkoły Głównej Warszawskiej, która w krótkim czasie wywarła ogromny wpływ na dzieje polskiej nauki i kultury.

RXgwRvz9BIMur
Budynek Szkoły Głównej Warszawskiej w obecnym kampusie Uniwersytetu Warszawskiego.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1

Z inicjatywy Wielkopolskiego zostały także zniesione wszystkie ograniczenia wobec ludności żydowskiej. Jej przedstawiciele mogli odtąd pełnić funkcje publiczne. W wyniku tego procesu stopniowo postępowała asymilacja Żydów.

R19PivqPWEN8L
Święto Trąbek.
Źródło: Aleksander Gierymski, 1884, Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1
Re0HwGQAo9mP8
Żniwa.
Źródło: Adam Ciemniewski, przed 1915, Wikimedia Commons, domena publiczna.

W sprawie chłopskiej margrabia uczynił niewiele poza tym, że obiecał chłopom „oczynszowanie z urzędu” i likwidację serwitutów.

RnRxzaaYOHytk
Sianokosy.
Źródło: Adam Ciemniewski, przed 1915, Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1

Prowadzona przez Wielopolskiego polityka ugody od początku nie miała zbyt wielu zwolenników w społeczeństwie polskim. Margrabię przedstawiano często jako agenta Moskwy. W 1862 r. podjęto nawet nieudaną próbę zamachu na jego życie. On sam też niewiele robił, by zjednać sobie przychylność Polaków. Duma Wielopolskiego i promowanie swojej rodziny jeszcze bardziej zniechęcały do jego polityki.

R1PzDwRAzo4bu
Aleksander Wielopolski.
Źródło: Karol Bayer, Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,1
R1PlnBDATnr3A
Kościół w Młodzawach Małych.
Źródło: Krkpr, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Wielopolski wzbudził największą niechęć, gdy na wieść o przygotowaniach do powstania ogłosił brankę do wojska. W ten sposób doprowadził do rozbicia siatki spiskowej. Nie udało mu się jednak osiągnąć najważniejszego celu: mimo starań nie powstrzymał wybuchu powstania. Polityka Wielopolskiego poniosła porażkę, a on sam został zdymisjonowany przez cara Aleksandra II. Wyjechał do Drezna, gdzie wiódł życie bezczynne, trzymając się z dala od polityki, zniechęcony do niej i swojej ojczyzny. Zmarł w 1877 r. po ciężkiej chorobie i został pochowany w nekropolii ordynatów pińczowskich w Młodzawach Małych.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 2

Napisz przemowę w imieniu Wielopolskiego, którą ten mógłby wygłosić na forum Rady Stanu. Postaraj się przekonać słuchaczy do polityki ugody z Rosją i rezygnacji z idei niepodległościowych.

R1cgO0ta0k1jE
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Napisz jedno- lub dwuzdaniową inskrypcję, która mogłaby się znaleźć na trumnie Wielopolskiego. Zwróć uwagę na to, czego chciał dokonać margrabia i czy odniósł sukces.

R1K1hoGwVu2rZ
(Uzupełnij).